Traktat wersalski, podpisany 28 czerwca 1919 roku w Wersalu, oficjalnie zakończył I wojnę światową. Ten przełomowy dokument, będący wynikiem konferencji paryskiej, wprowadził nowy porządek w Europie i nałożył znaczące ograniczenia na Niemcy.

Traktat wersalski to jeden z najważniejszych dokumentów w historii XX wieku, który oficjalnie zakończył I wojnę światową. Ten przełomowy akt prawny został podpisany 28 czerwca 1919 roku w Wersalu pod Paryżem, w słynnej Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego.

Dokument był wynikiem intensywnych negocjacji podczas konferencji paryskiej, w której uczestniczyli przedstawiciele 27 zwycięskich państw. Główną rolę w kształtowaniu postanowień traktatu odegrała "wielka czwórka" - Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Włochy. Traktat nie tylko wyznaczył nowe granice w Europie, ale także nałożył surowe sankcje na Niemcy, co miało dalekosiężne konsekwencje dla późniejszej historii kontynentu.

I wojna światowa rozpoczęła się 28 lipca 1914 roku po zabójstwie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie. Konflikt szybko przekształcił się w globalną konfrontację między państwami centralnymi a ententą.

Państwa centralne poniosły ostateczną porażkę w 1918 roku z powodu:

• Wyczerpania zasobów militarnych po 4 latach intensywnych walk
• Załamania gospodarczego spowodowanego blokadą morską
• Przystąpienia USA do wojny po stronie ententy w 1917 roku
• Upadku morale wśród ludności cywilnej i żołnierzy
• Rewolucji w Niemczech rozpoczętej w październiku 1918 roku

Konferencja rozpoczęła się 18 stycznia 1919 roku z udziałem:

Państwo	Przedstawiciel	Funkcja
USA	Woodrow Wilson	Prezydent
Francja	Georges Clemenceau	Premier
Wielka Brytania	David Lloyd George	Premier
Włochy	Vittorio Orlando	Premier

• Ustalenie nowego porządku politycznego w Europie
• Określenie wysokości reparacji wojennych
• Utworzenie Ligi Narodów jako organizacji międzynarodowej
• Redystrybucję kolonii niemieckich między zwycięskie mocarstwa
• Wprowadzenie gwarancji bezpieczeństwa dla państw europejskich

Traktat wersalski wprowadził fundamentalne zmiany w układzie sił w Europie poprzez szereg precyzyjnych postanowień. Dokument zawierał 440 artykułów określających nowy porządek polityczny świata po I wojnie światowej.

Traktat wersalski dokonał znaczących zmian terytorialnych w Europie. Niemcy utraciły 13% swojego przedwojennego terytorium, w tym:

• Alzację i Lotaryngię na rzecz Francji
• Eupen i Malmedy na rzecz Belgii
• Północny Szlezwik na rzecz Danii
• Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie na rzecz Polski
• Utworzenie Wolnego Miasta Gdańska pod nadzorem Ligi Narodów

Postanowienia traktatu nałożyły na Niemcy surowe restrykcje militarne:

• Redukcja armii do 100 000 żołnierzy

• Zakaz posiadania czołgów i lotnictwa wojskowego

• Likwidacja sztabu generalnego

• Demilitaryzacja Nadrenii

• Zakaz produkcji broni chemicznej

• Rozwiązanie floty wojennej z wyjątkiem 6 pancerników

• Całkowita suma reparacji: 132 miliardy marek w złocie

• Spłaty rozłożone na 30 lat

• Przekazanie aliantom:

• 90% floty handlowej

• 25% połowów morskich

• Wszystkich kolonii zamorskich

• Dostawy węgla dla Francji, Belgii i Włoch przez 10 lat

Beneficjent	Procent reparacji
Francja	52%
Wielka Brytania	22%
Włochy	10%
Belgia	8%
Pozostali	8%

Traktat wersalski został podpisany 28 czerwca 1919 roku w Pałacu Wersalskim pod Paryżem. Ceremonia podpisania rozpoczęła się o godzinie 15:00 i trwała 45 minut.

Sala Lustrzana (Galerie des Glaces) stanowi najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie Pałacu Wersalskiego o długości 73 metrów. Wyposażona w 357 luster pokrywających 17 łuków okiennych pozwoliła pomieścić 27 delegacji państwowych podczas ceremonii. Salę zdobi 30 malowideł na suficie przedstawiających triumfy Ludwika XIV autorstwa Charles'a Le Bruna.

• W tym samym miejscu proklamowano Cesarstwo Niemieckie w 1871 roku
• Sala reprezentowała potęgę Francji z czasów Ludwika XIV
• Historyczne lustra świadczyły o ceremonii podpisania kapitulacji przez Niemcy

Element symboliczny	Znaczenie
Data podpisania	5. rocznica zamachu w Sarajewie
Godzina ceremonii	15:00 - dokładnie 5 lat po ultimatum austro-węgierskim
Liczba delegacji	27 państw reprezentujących zwycięską koalicję

Traktat Wersalski podpisały 44 państwa sojusznicze i stowarzyszone z jednej strony oraz Niemcy z drugiej strony. Delegacje reprezentujące poszczególne kraje liczyły łącznie 70 przedstawicieli dyplomatycznych.

Główną rolę w negocjacjach odegrali reprezentanci czterech mocarstw:

• Georges Clemenceau - premier Francji przewodniczący konferencji
• Woodrow Wilson - prezydent Stanów Zjednoczonych
• David Lloyd George - premier Wielkiej Brytanii
• Vittorio Orlando - premier Włoch

Pozostałe państwa reprezentowali:

• Ignacy Paderewski - premier Polski

• Sidney Sonnino - minister spraw zagranicznych Włoch

• Robert Lansing - sekretarz stanu USA

• Arthur Balfour - minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii

• Paul Hymans - minister spraw zagranicznych Belgii

• Hermann Müller - minister spraw zagranicznych

• Johannes Bell - minister transportu

• Ulrich von Brockdorff-Rantzau - pierwszy przewodniczący delegacji

• Kurt von Lersner - zastępca przewodniczącego delegacji

Skład delegacji	Liczba przedstawicieli
Państwa zwycięskie	64
Delegacja niemiecka	6
Łączna liczba sygnatariuszy	70

Traktat Wersalski wprowadził fundamentalne zmiany w powojennym porządku europejskim oraz wywarł długotrwały wpływ na stosunki międzynarodowe w XX wieku. Jego postanowienia doprowadziły do reorganizacji granic państwowych oraz ustanowienia nowego ładu politycznego w Europie.

Traktat Wersalski spowodował znaczące przeobrażenia terytorialne w Europie. Na mocy dokumentu utworzono nowe państwa: Czechosłowację, Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców (późniejszą Jugosławię) oraz Austrię. Odrodziła się niepodległa Polska, otrzymując dostęp do morza poprzez Pomorze Gdańskie. Powstało Wolne Miasto Gdańsk pod protektoratem Ligi Narodów. Niemcy utraciły na rzecz sąsiadów następujące terytoria:

• Alzacja i Lotaryngia (przekazane Francji)

• Eupen-Malmedy (przekazane Belgii)

• Północny Szlezwik (przekazany Danii)

• Okręg Kłajpedy (przekazany pod zarząd aliantów)

• Obszary wschodnie (przekazane Polsce i Litwie)

• Utworzenie Ligi Narodów jako pierwszej międzynarodowej organizacji bezpieczeństwa zbiorowego

• Demilitaryzację Nadrenii na okres 15 lat

• Ograniczenie niemieckich sił zbrojnych do 100 000 żołnierzy

• Nałożenie na Niemcy reparacji wojennych w wysokości 132 miliardów marek w złocie

• Zakaz połączenia (Anschlussu) Niemiec z Austrią

• Utratę niemieckich kolonii, które zostały przekazane pod mandat Ligi Narodów

• Wprowadzenie systemu mandatowego dla byłych kolonii niemieckich i terytoriów Imperium Osmańskiego

Skutki ekonomiczne	Wartość/Zakres
Reparacje wojenne	132 mld marek
Okres spłaty	30 lat
Udział Francji	52%
Udział Wielkiej Brytanii	22%
Udział Włoch	10%

• Traktat wersalski został podpisany 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego, oficjalnie kończąc I wojnę światową.
• W negocjacjach uczestniczyli przedstawiciele 27 państw, z kluczową rolą "wielkiej czwórki": USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch.
• Najważniejsze postanowienia obejmowały redukcję armii niemieckiej do 100 000 żołnierzy, utratę 13% terytorium Niemiec oraz nałożenie reparacji wojennych w wysokości 132 miliardów marek.
• Traktat doprowadził do powstania nowych państw w Europie, w tym odrodzonej Polski, Czechosłowacji oraz Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców.
• Utworzono Ligę Narodów jako pierwszą międzynarodową organizację bezpieczeństwa zbiorowego.

Traktat Wersalski stanowił kamień milowy w historii Europy. Ten fundamentalny dokument podpisany 28 czerwca 1919 roku nie tylko zakończył I wojnę światową ale również ukształtował nową rzeczywistość polityczną kontynentu europejskiego.

Surowe warunki traktatu nałożone na Niemcy wraz z utworzeniem nowych państw i reorganizacją granic znacząco wpłynęły na przyszłe losy Europy. Szczególnie istotne okazały się postanowienia dotyczące reparacji wojennych demilitaryzacji oraz utraty terytoriów.

Mimo że traktat miał zagwarantować długotrwały pokój jego postanowienia paradoksalnie przyczyniły się do narastania napięć w kolejnych dekadach. Dziś dokument ten uznawany jest za jeden z najważniejszych aktów prawnych XX wieku który diametralnie zmienił oblicze Europy.