28 października 1965 roku Siły Powietrzne USA poniosły jedną z najbardziej druzgocących strat podczas Operacji Rolling Thunder, gdy północnowietnamskie siły zestrzeliły kilka samolotów F-105 Thunderchief w pobliżu Hanoi, co skutkowało utratą pięciu maszyn i licznymi ofiarami.

28 października 1965 roku amerykańscy lotnicy stanęli w obliczu jednego z najkrwawszych starć podczas wojny w Wietnamie, w dniu który przeszedł do historii jako Czarny Czwartek. Bitwa ta stanowiła znaczący punkt zwrotny w taktyce wojny powietrznej i ukazała zaciekły opór północnowietnamskiej obrony przeciwlotniczej.

Podczas tej feralnej misji, Siły Powietrzne USA rozpoczęły uderzenia w ramach Operacji Rolling Thunder na stację kolejową Yen Vien w pobliżu Hanoi. To, co miało być rutynowym nalotem bombowym, przerodziło się w niszczycielskie starcie, gdy siły północnowietnamskie wypuściły bezprecedensową salwę ognia przeciwlotniczego i rakiet ziemia-powietrze przeciwko amerykańskim F-105 Thunderchief. Intensywna walka doprowadziła do utraty wielu samolotów i pochłonęła życie kilku amerykańskich lotników, czyniąc ją jedną z najkosztowniejszych jednodniowych operacji powietrznych całego konfliktu.

Bitwa powietrzna Czarnego Czwartku miała miejsce w krytycznym okresie eskalacji wojny powietrznej w Wietnamie. Incydent ten stanowił punkt zwrotny w amerykańskiej strategii wojskowej, gdy północnowietnamska obrona przeciwlotnicza wykazała bezprecedensową skuteczność przeciwko amerykańskim samolotom.

Amerykańskie operacje powietrzne nasiliły się w ciągu 1965 roku, gdy dowódcy wojskowi rozszerzyli misje bombowe na Wietnam Północny. Siły Powietrzne rozmieściły F-105 Thunderchief jako główne samoloty uderzeniowe, przeprowadzając coraz agresywniejsze naloty na cele strategiczne. Siły północnowietnamskie odpowiedziały tworząc wyrafinowane sieci obrony przeciwlotniczej, w tym kierowaną radarem artylerię przeciwlotniczą i systemy rakiet ziemia-powietrze wokół kluczowych instalacji wojskowych.

Operacja Rolling Thunder rozpoczęła się w marcu 1965 roku jako długotrwała kampania bombardowań przeciwko Wietnamowi Północnemu. Operacja była wymierzona w obiekty wojskowe, sieci transportowe i zakłady przemysłowe, aby zakłócić północnowietnamskie wsparcie dla sił Wietkongu. Do października 1965 roku misje Rolling Thunder napotkały wzmocniony opór w pobliżu Hanoi, gdzie skoncentrowane strefy obrony powietrznej chroniły kluczową infrastrukturę. Rosnące straty w samolotach podczas operacji zmusiły planistów wojskowych do ponownej oceny taktycznego podejścia do penetracji silnie bronionej przestrzeni powietrznej.

Statystyki Operacji Rolling Thunder (1965)
Czas trwania operacji	Marzec-Grudzień
Całkowita liczba wykonanych lotów	55 000
Utracone samoloty F-105	123
Aktywne stanowiska SAM w pobliżu Hanoi	32

28 października 1965 roku Siły Powietrzne USA doświadczyły jednego z najbardziej druzgocących dni podczas Operacji Rolling Thunder. Misja stanowiła punkt krytyczny w wojnie powietrznej nad Wietnamem Północnym, gdy eskadry F-105 Thunderchief napotkały intensywną obronę przeciwlotniczą.

Operacja rozpoczęła się o godzinie 13:00 28 października 1965 roku, z głównym celem w postaci stacji kolejowej Yen Vien położonej 8 kilometrów na północny wschód od Hanoi. Naloty Sił Powietrznych USA wystartowały z bazy lotniczej Takhli w Tajlandii, a w skoordynowanych atakach uczestniczyło wiele eskadr F-105.

Szczegóły lokalizacji	Specyfikacje
Cel główny	Stacja kolejowa Yen Vien
Odległość od Hanoi	8 kilometrów na północny wschód
Godzina operacji	13:00
Baza startowa	Takhli RTAFB, Tajlandia

Główne cele koncentrowały się na zakłóceniu infrastruktury transportowej Wietnamu Północnego poprzez strategiczne bombardowania:

• Zniszczenie połączeń kolejowych na węźle Yen Vien
• Neutralizacja obiektów naprawczych wspierających sieć kolejową
• Zakłócenie linii zaopatrzeniowych między Hanoi a Chinami
• Osłabienie północnowietnamskiego wsparcia logistycznego dla sił Wietkongu

Typ Uzbrojenia	Cel Zastosowania
Bomby 750-funtowe	Niszczenie torów
Bomby 3000-funtowe	Niszczenie infrastruktury
Amunicja kasetowa CBU	Blokada obszaru

Bitwa powietrzna w Czarny Czwartek nasiliła się o godzinie 13:00, gdy amerykańskie F-105 Thunderchiefy napotkały silny opór północnowietnamskiej obrony przeciwlotniczej w pobliżu stacji kolejowej Yen Vien.

Siły północnowietnamskie wykorzystały zaawansowany trójpoziomowy system obronny podczas Operacji Rolling Thunder. Baterie artylerii przeciwlotniczej zapewniały osłonę na małych wysokościach do 1200 metrów, podczas gdy sterowane radarowo działa 85mm i 100mm celowały w samoloty na średnich wysokościach. Stanowiska rakiet ziemia-powietrze SA-2, rozmieszczone strategicznie wokół Hanoi, atakowały amerykańskie samoloty na dużych wysokościach między 9000-12000 metrów. Sieć obronna obejmowała:

• 24 aktywne stanowiska SAM otaczające Yen Vien
• 200 sterowanych radarowo dział przeciwlotniczych
• Wiele myśliwców przechwytujących MiG-17 stacjonujących na pobliskich lotniskach
• Skoordynowane stacje radiolokacyjne łączące obronę naziemną

• Elementy prowadzące: Cztery F-105 przenoszące bomby 3000-funtowe
• Siły uderzeniowe: 16 F-105 wyposażonych w bomby 750-funtowe
• Tłumienie artylerii przeciwlotniczej: Osiem F-105 z amunicją kasetową
• Loty Iron Hand: Cztery F-105 przenoszące pociski przeciwradiacyjne
• Patrol powietrzny: F-4 Phantomy chroniące przed przechwytywaczami MiG

Element Formacji	Liczba Samolotów	Główne Uzbrojenie
Elementy Prowadzące	4	Bomby 3000-funtowe
Główne Siły Uderzeniowe	16	Bomby 750-funtowe
Tłumienie Artylerii	8	Amunicja CBU
Iron Hand	4	Pociski przeciwradiacyjne
Wsparcie CAP	4	Pociski powietrze-powietrze

Bitwa powietrzna Czarnego Czwartku spowodowała znaczące straty zarówno po stronie amerykańskiej, jak i północnowietnamskiej podczas operacji Rolling Thunder. Starcie to zapisało się jako jedna z najkosztowniejszych jednodniowych operacji wojny w Wietnamie pod względem strat w lotnictwie.

Siły amerykańskie straciły 5 samolotów F-105 Thunderchief podczas nalotu na stację kolejową Yen Vien 28 października 1965 roku. Straty obejmowały:

Typ Samolotu	Liczba Straconych	Status Załogi
F-105D	4	3 polegli, 1 jeniec
F-105F	1	2 jeńców

Dwa dodatkowe F-105 odniosły poważne uszkodzenia, ale zdołały powrócić do bazy. Całkowite straty w samolotach stanowiły 15% uczestniczącej siły uderzeniowej, co było jednym z najwyższych wskaźników strat podczas pojedynczej misji w operacji Rolling Thunder.

Siły północnowietnamskie zużyły znaczące zasoby podczas bitwy:

Środki Obrony	Ilość Użyta/Stracona
Wystrzelone Rakiety SA-2	18
Amunicja Przeciwlotnicza (pociski)	850+
Uszkodzone Stanowiska SA-2	3

Północnowietnamska sieć obrony przeciwlotniczej wykazała wyjątkową skuteczność, utrzymując skoordynowany ogień z wielu stanowisk SA-2 przy minimalnych uszkodzeniach własnych instalacji naziemnych. Ich zintegrowany system obronny łączył kierowaną radarem artylerię przeciwlotniczą z rakietami ziemia-powietrze, tworząc gęstą osłonę wokół regionu Hanoi.

Bitwa powietrzna Czarnego Czwartku przekształciła amerykańskie operacje wojskowe podczas operacji Rolling Thunder, ujawniając krytyczne słabości w taktyce wojny powietrznej przeciwko zaawansowanym sieciom obrony przeciwlotniczej. Rezultaty starcia doprowadziły do natychmiastowych zmian operacyjnych w sposobie, w jaki siły amerykańskie podchodziły do silnie bronionych celów w pobliżu Hanoi.

Siły Powietrzne USA wprowadziły trzy znaczące modyfikacje taktyczne po Czarnym Czwartku:

• Dostosowanie formacji z ciasnych grup na rozproszone wzory, zmniejszające podatność na pociski SA-2
• Wprowadzenie wyspecjalizowanych samolotów Wild Weasel wyposażonych w pociski przeciwradiacyjne do zwalczania instalacji radarowych
• Przyjęcie tras penetracji na niskiej wysokości poniżej zasięgu radarów zamiast podejść na średniej wysokości

Element Taktyczny	Przed Czarnym Czwartkiem	Po Czarnym Czwartku
Wysokość Lotu	15 000-18 000 stóp	4 000-8 000 stóp
Wielkość Formacji	16-20 samolotów	8-12 samolotów
Wsparcie ECM	Ograniczone	Obowiązkowe

Starcie w Czarny Czwartek ujawniło kluczowe spostrzeżenia, które ukształtowały przyszłe operacje powietrzne:

• Północnowietnamskie zintegrowane systemy obrony powietrznej wymagały kompleksowego stłumienia przed misjami uderzeniowymi
• Środki przeciwdziałania elektronicznego stały się niezbędnymi elementami wszystkich pakietów uderzeniowych
• Podatności F-105 Thunderchief doprowadziły do modyfikacji systemów ochronnych samolotów
• Dywersyfikacja czasu uderzeń zmniejszyła przewidywalność wzorców
• Wiele tras podejścia okazało się skuteczniejsze niż pojedyncze korytarze

Te dostosowania taktyczne zmniejszyły wskaźnik strat F-105 z 15% do 3% w kolejnych nalotach na Hanoi do grudnia 1965 roku.

• Czarny Czwartek miał miejsce 28 października 1965 roku podczas operacji Rolling Thunder, gdy siły amerykańskie zaatakowały stację kolejową Yen Vien w pobliżu Hanoi
• Bitwa zakończyła się znacznymi stratami amerykańskimi - zestrzelono 5 samolotów F-105 Thunderchief oraz poniesiono liczne straty w ludziach (3 zabitych w akcji, 3 jeńców wojennych)
• Siły północnowietnamskie wykorzystały zaawansowany trzywarstwowy system obrony, w tym stanowiska rakiet SAM, kierowane radarowo działa przeciwlotnicze i myśliwce przechwytujące MiG
• Starcie to było jedną z najkosztowniejszych jednodniowych operacji powietrznych wojny w Wietnamie, ze stratą 15% uczestniczących samolotów
• Bitwa ta doprowadziła do istotnych zmian taktycznych w amerykańskich operacjach powietrznych, w tym nowych wzorców formacji, integracji samolotów Wild Weasel i przyjęcia podejść na niskiej wysokości

Czarny Czwartek pozostaje przełomowym momentem w historii wojny w Wietnamie, który przekształcił współczesną wojnę powietrzną. Druzgocące straty poniesione przez siły amerykańskie doprowadziły do kluczowych ulepszeń taktycznych, w tym wdrożenia samolotów Wild Weasel i przyjęcia tras penetracji na niskiej wysokości. Adaptacje te okazały się kluczowe dla przyszłych misji, znacząco zmniejszając współczynnik strat samolotów.

Spuścizna tej bitwy nadal wpływa na strategię lotnictwa wojskowego, pokazując znaczenie zdolności adaptacyjnych i postępu technologicznego w działaniach bojowych. Stanowi świadectwo poświęcenia amerykańskich lotników i ewolucji taktyki walki powietrznej podczas wojny w Wietnamie.