Testament Bolesława Krzywoustego z 1138 roku to przełomowy dokument w historii średniowiecznej Polski, który podzielił kraj między pięciu synów władcy i wprowadził zasadę senioratu. Jego postanowienia doprowadziły do okresu rozbicia dzielnicowego trwającego prawie 200 lat.

Testament Bolesława Krzywoustego to jeden z najważniejszych dokumentów w historii średniowiecznej Polski, który fundamentalnie zmienił losy państwa. Dokument ten, wydany w 1138 roku, podzielił kraj między synów władcy i wprowadził zasadę senioratu, która miała zapewnić jedność terytorialną państwa.

Mimo że sam testament nie zachował się do czasów współczesnych, jego postanowienia znane są z późniejszych przekazów kronikarskich, głównie z dzieł Wincentego Kadłubka i Jana Długosza. Decyzja Krzywoustego o podziale państwa między potomków miała dalekosiężne skutki, prowadząc do okresu rozbicia dzielnicowego, który trwał niemal 200 lat i znacząco wpłynął na kształtowanie się Polski.

Bolesław III Krzywousty był księciem Polski z dynastii Piastów, panującym w latach 1102-1138. Za jego rządów Polska odzyskała pozycję znaczącego państwa w Europie Środkowej.

Najważniejsze osiągnięcia Bolesława III:

• Przyłączenie Pomorza Gdańskiego do Polski w 1116 roku
• Podbój Pomorza Zachodniego w latach 1121-1122
• Zwycięstwo w bitwie pod Hundsfeld w 1109 roku
• Obrona niezależności Polski przed cesarzem Henrykiem V
• Chrystianizacja Pomorza

Dane dotyczące życia władcy:

Wydarzenie	Data
Narodziny	20 sierpnia 1086
Objęcie władzy	1102
Śmierć	28 października 1138
Miejsce pochówku	Katedra w Płocku

Bolesław III otrzymał przydomek "Krzywousty" ze względu na charakterystyczną deformację twarzy. Władca znany był z wybitnych zdolności militarnych i sprawnego zarządzania państwem. Prowadził aktywną politykę zagraniczną poprzez:

• Zawieranie sojuszy dynastycznych
• Organizację wypraw wojennych
• Prowadzenie misji chrystianizacyjnych
• Rozwijanie kontaktów dyplomatycznych z sąsiednimi państwami

Jego małżeństwa z Zbysławą Kijowską i Salomeą z Bergu przyniosły Polsce korzyści polityczne i wzmocniły pozycję międzynarodową kraju. Z tych związków urodziło się pięciu synów, między których Bolesław podzielił państwo w swoim testamencie.

Testament Bolesława Krzywoustego powstał w 1138 roku w odpowiedzi na złożoną sytuację polityczną Polski oraz pogarszający się stan zdrowia władcy. Dokument ten stanowił próbę zabezpieczenia przyszłości państwa i zapewnienia stabilnej sukcesji władzy.

Polska XII wieku charakteryzowała się skomplikowaną sytuacją wewnętrzną związaną z rywalizacją możnowładców i zagrożeniami zewnętrznymi. Istotne znaczenie miały:

• Konflikty z Cesarstwem Niemieckim o zwierzchnictwo nad Pomorzem

• Napięcia na granicy wschodniej z Rusią Kijowską

• Rosnące wpływy możnowładztwa w sprawach państwowych

• Zagrożenie ze strony Węgier na południu

• Destabilizacja wywołana buntem Zbigniewa w 1106 roku

• Liczne rany odniesione podczas 47 stoczonych bitew

• Postępująca choroba związana z wieloletnimi kampaniami wojennymi

• Wiek 52 lat uznawany w średniowieczu za zaawansowany

• Osłabienie organizmu spowodowane intensywnym trybem życia

• Świadomość zbliżającej się śmierci potwierdzona w źródłach historycznych

Aspekt zdrowotny	Wpływ na decyzję o testamencie
Wiek władcy	52 lata
Liczba stoczonych bitew	47
Rok pogorszenia stanu zdrowia	1138
Liczba synów do zabezpieczenia	5

Testament Bolesława Krzywoustego został spisany w 1138 roku, w ostatnich miesiącach życia władcy. Dokument ten, choć fizycznie nie przetrwał do czasów współczesnych, stanowi kluczowy punkt w historii średniowiecznej Polski.

Mediewiści przedstawiają trzy główne teorie dotyczące dokładnej daty spisania testamentu:

• Grupa historyków wskazuje na wczesną wiosnę 1138 roku, opierając się na dokumentach z klasztoru w Zwiefalten

• Część badaczy datuje testament na sierpień 1138 roku, łącząc go z ostatnim wiecem możnowładców w Łęczycy

• Niektórzy naukowcy sugerują powstanie dokumentu w okresie między majem a lipcem 1138 roku, bazując na analizie ówczesnej korespondencji dyplomatycznej

• Obecność wszystkich synów Bolesława na wiecu w Łęczycy

• Zachowane dokumenty potwierdzające pogorszenie stanu zdrowia władcy

• Zapisy w Roczniku Świętokrzyskim wskazujące na intensywne przygotowania do sukcesji w tym okresie

• Świadectwa współczesnych kronikarzy dokumentujące ostatnie publiczne wystąpienie Krzywoustego

Testament Bolesława Krzywoustego wprowadził fundamentalne zmiany w strukturze władzy średniowiecznej Polski. Dokument określał zasady dziedziczenia i zarządzania państwem po śmierci władcy.

Testament wyznaczył geograficzny podział państwa na 5 dzielnic:

• Dzielnica senioralna (princepat) obejmująca Małopolskę z Krakowem Wielkopolskę wschodnią z Gnieznem Kujawy wschodnie z przypadła Władysławowi II
• Dzielnica mazowiecka z Mazowszem i ziemią dobrzyńską została przyznana Bolesławowi IV Kędzierzawemu
• Dzielnica wielkopolska z Poznaniem i Gnieznem przypadła Mieszkowi III Staremu
• Dzielnica sandomierska została przekazana Henrykowi Sandomierskiemu
• Dzielnica śląska ze Śląskiem i ziemią lubuską trafiła do Władysława II

Dzielnica	Obszar	Władca
Senioralna	Małopolska Wielkopolska wschodnia Kujawy	Władysław II
Mazowiecka	Mazowsze ziemia dobrzyńska	Bolesław IV
Wielkopolska	Poznań Gniezno	Mieszko III
Sandomierska	Ziemia sandomierska	Henryk
Śląska	Śląsk ziemia lubuska	Władysław II

• Najstarszy z rodu Piastów otrzymywał tytuł princepsa (księcia zwierzchniego)
• Princeps sprawował kontrolę nad dzielnicą senioralną z Krakowem
• Senior rodu posiadał zwierzchnictwo nad polityką zagraniczną państwa
• Młodsi książęta zachowywali autonomię wewnętrzną w swoich dzielnicach
• Dziedziczenie władzy zwierzchniej następowało według starszeństwa w rodzie
• System gwarantował jedność państwa przy jednoczesnym podziale terytorialnym

Testament Bolesława Krzywoustego z 1138 roku wprowadził fundamentalne zmiany w strukturze państwa polskiego. Jego postanowienia doprowadziły do głębokich przemian ustrojowych i terytorialnych, które wpłynęły na losy Polski przez następne stulecia.

Testament spowodował osłabienie centralnej władzy książęcej w Polsce. Princeps utracił realną kontrolę nad dzielnicami podległymi braciom, zachowując jedynie zwierzchnictwo formalne. Doprowadziło to do:

• Ograniczenia skuteczności polityki zagranicznej

• Zmniejszenia możliwości militarnych państwa

• Wzrostu znaczenia możnowładztwa w poszczególnych dzielnicach

• Osłabienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej

• Utraty zwierzchnictwa nad Pomorzem Zachodnim w 1181 roku

• Postępującą dezintegracją terytorialną trwającą do 1320 roku

• Utworzeniem 8-12 niezależnych księstw na terenie Polski

• Rywalizacją między książętami o władzę zwierzchnią

• Powstaniem lokalnych systemów administracyjnych w dzielnicach

• Rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów przy jednoczesnym osłabieniu państwa jako całości

Okres	Liczba księstw	Główne ośrodki władzy
1138-1146	5	Kraków, Płock, Poznań, Wrocław, Sandomierz
1146-1200	8	+ Gniezno, Lublin, Kalisz
1200-1300	12	+ Opole, Głogów, Szczecin, Gdańsk

• Testament Bolesława Krzywoustego został wydany w 1138 roku i był przełomowym dokumentem, który podzielił Polskę na 5 dzielnic dziedzicznych
• Głównym celem testamentu było wprowadzenie zasady senioratu - najstarszy z rodu Piastów otrzymywał tytuł princepsa i sprawował zwierzchnictwo nad pozostałymi księstwami
• Bolesław III Krzywousty podjął decyzję o spisaniu testamentu w ostatnich miesiącach życia, w wieku 52 lat, po 47 stoczonych bitwach i w obliczu pogarszającego się stanu zdrowia
• Mimo że oryginalny dokument nie zachował się do czasów współczesnych, jego postanowienia znane są z późniejszych kronik, głównie dzieł Wincentego Kadłubka i Jana Długosza
• Testament doprowadził do rozbicia dzielnicowego Polski, które trwało prawie 200 lat i spowodowało osłabienie centralnej władzy książęcej oraz pozycji międzynarodowej kraju

Testament Bolesława Krzywoustego z 1138 roku stanowił przełomowy moment w historii średniowiecznej Polski. Ten kluczowy dokument ukształtowany został przez złożone okoliczności polityczne i osobiste władcy który pod koniec życia dążył do zabezpieczenia przyszłości państwa.

Decyzja o podziale kraju między synów wraz z wprowadzeniem zasady senioratu miała dalekosiężne skutki. Mimo że założeniem było utrzymanie jedności państwa system ten paradoksalnie doprowadził do rozbicia dzielnicowego trwającego prawie dwa wieki.

Dziś testament Krzywoustego pozostaje jednym z najważniejszych dokumentów polskiego średniowiecza który fundamentalnie zmienił bieg historii kraju i wywarł wpływ na jego rozwój przez kolejne stulecia.