8 lutego 1296 roku w Rogoźnie został zamordowany król Polski Przemysł II, ostatni władca z wielkopolskiej linii Piastów. Zabójstwa dokonano w wyniku spisku margrabiów brandenburskich oraz przedstawicieli rodów Nałęczów i Zarembów. Wydarzenie to zakończyło próbę zjednoczenia państwa polskiego i zapoczątkowało wieloletni kryzys polityczny.

Śmierć Przemysła II to jedno z najbardziej tajemniczych wydarzeń w historii średniowiecznej Polski. Ten władca który jako pierwszy od czasów Bolesława Śmiałego koronował się na króla Polski padł ofiarą brutalnego zamachu 8 lutego 1296 roku w Rogoźnie.

Okoliczności zabójstwa ostatniego Piasta na tronie wielkopolskim przez lata budziły wiele kontrowersji wśród historyków. Za kulisami tego wydarzenia stała prawdopodobnie skomplikowana gra polityczna w której udział brali zarówno Brandenburczycy jak i część polskiej możnowładczej opozycji. Śmierć Przemysła II znacząco wpłynęła na losy państwa polskiego otwierając drogę do tronu przedstawicielom innych dynastii.

Przemysł II pełnił funkcję księcia wielkopolskiego od 1279 roku a następnie księcia krakowskiego i króla Polski w latach 1295-1296. Pochodził z wielkopolskiej linii dynastii Piastów jako syn Przemysła I i Elżbiety, córki Henryka Pobożnego.

• Objął władzę w Wielkopolsce w wieku 22 lat po śmierci stryja Bolesława Pobożnego
• Zjednoczył Wielkopolskę z Pomorzem Gdańskim w 1294 roku
• Koronował się na króla Polski 26 czerwca 1295 roku w Gnieźnie
• Sprawował faktyczną władzę nad Wielkopolską, Pomorzem Gdańskim i częścią Małopolski

Rok	Wydarzenie
1290	Przejęcie kontroli nad Krakowem
1294	Zjednoczenie z Pomorzem Gdańskim
1295	Koronacja królewska w Gnieźnie

• Zawarł trzy małżeństwa:

• Z Ludgardą meklemburską (1273-1283)

• Z Ryksą szwedzką (1285-1292)

• Z Małgorzatą brandenburską (1293-1296)

• Miał jedyną córkę Ryksę Elżbietę z drugiego małżeństwa

• Rezydował głównie w Poznaniu i Gnieźnie

• Pierwszy koronowany władca po 219 latach przerwy od czasów Bolesława Śmiałego

• Twórca godła państwowego z białym orłem w koronie

• Inicjator procesu jednoczenia ziem polskich

• Ostatni męski przedstawiciel wielkopolskiej linii Piastów na tronie królewskim

Sytuacja polityczna w XIII wieku charakteryzowała się rozbiciem dzielnicowym Polski na mniejsze księstwa oraz narastającymi konfliktami z sąsiednimi państwami. Okres ten cechował się intensywną rywalizacją między lokalnymi władcami o dominację nad poszczególnymi ziemiami.

Wielkopolska w drugiej połowie XIII wieku znajdowała się pod rządami dwóch linii Piastów: poznańskiej z Przemysłem I oraz kaliskiej z Bolesławem Pobożnym. Książęta ci prowadzili następującą politykę:

• Zawieranie sojuszy z książętami śląskimi przeciwko ekspansji brandenburskiej

• Rozwijanie gospodarki poprzez lokacje nowych miast na prawie niemieckim

• Budowanie systemu obronnego poprzez wznoszenie murowanych zamków

• Nawiązywanie kontaktów handlowych z Pomorzem Zachodnim

• Brandenburgia prowadziła agresywną politykę ekspansji na wschód

• Margrabiowie brandenburscy rościli pretensje do Pomorza Gdańskiego

• Pomorze Gdańskie utrzymywało bliskie związki gospodarcze z Wielkopolską

• Mściwoj II zawarł układ w Kępnie z Przemysłem II w 1282 roku

Rok	Wydarzenie	Skutek
1250	Początek ekspansji brandenburskiej	Zagrożenie dla zachodnich granic Wielkopolski
1282	Układ w Kępnie	Przyłączenie Pomorza Gdańskiego do Wielkopolski
1284	Sojusz wielkopolsko-pomorski	Wzmocnienie pozycji przeciwko Brandenburgii
1290	Zajęcie Pomorza przez Przemysła II	Połączenie ziem wielkopolskich z pomorskimi

Przemysł II zginął w wyniku brutalnego napadu podczas pobytu w Rogoźnie. Zabójstwo króla stanowiło kulminację napięć politycznych między Wielkopolską a Brandenburgią oraz wewnętrznymi oponentami władcy.

Do morderstwa króla doszło w drewnianym dworze położonym na terenie Rogoźna. Napastnicy zaatakowali rezydencję o świcie, gdy większość dworu królewskiego jeszcze spała. Miejsce zbrodni znajdowało się przy szlaku handlowym łączącym Poznań z Pomorzem, co ułatwiło sprawcom szybką ucieczkę. Kroniki odnotowują, że dwór nie posiadał odpowiednich umocnień obronnych, a liczba strażników była ograniczona z powodu karnawałowego okresu.

Zabójstwo miało miejsce we wtorek 8 lutego 1296 roku, w okresie zapustnym przed Wielkim Postem. Źródła historyczne wskazują na wcześniejsze świętowanie w Rogoźnie związane z końcem karnawału, co wykorzystali zamachowcy. Kronikarz Jan Długosz zapisał, że atak przeprowadzono o świcie między godziną 5 a 6 rano. Zabójcy uprowadzili króla z komnaty, zadając mu liczne rany, które doprowadziły do śmierci w drodze do Brandenburgii.

Szczegóły zabójstwa	Informacje
Data	8 lutego 1296
Dzień tygodnia	Wtorek
Pora ataku	Świt (5-6 rano)
Lokalizacja	Dwór w Rogoźnie
Sprawcy	Oddział brandenburski z pomocą wielkopolskich spiskowców

Zamordowanie Przemysła II było efektem starannie zaplanowanego spisku, w którym uczestniczyli zarówno przedstawiciele rodu margrabiów brandenburskich jak i część polskiej opozycji. Dokumenty historyczne wskazują na złożony charakter spisku łączącego interesy zewnętrznych agresorów z wewnętrznymi przeciwnikami króla.

Głównym organizatorem zamachu był margrabia brandenburski Otto V Długi wraz z braćmi Ottonem IV ze Strzałą i Janem IV. Margrabiowie dysponowali oddziałem 40 zbrojnych pod dowództwem Jakuba Kaszuby. Brandenburczycy działali z pobudek terytorialnych, dążąc do przejęcia kontroli nad Pomorzem Gdańskim i osłabienia pozycji zjednoczonego królestwa polskiego. Dokumenty z epoki potwierdzają bezpośrednie zaangażowanie rodu Askańczyków w organizację napadu poprzez:

• Finansowanie grupy zbrojnej
• Zapewnienie schronienia zamachowcom po morderstwie
• Koordynację działań z wielkopolskimi spiskowcami
• Dostarczenie informacji o trasie przejazdu króla

Wielkopolscy możni z rodów Nałęczów i Zarembów aktywnie współpracowali z Brandenburczykami w przeprowadzeniu zamachu. Zaangażowanie lokalnej opozycji obejmowało:

• Przekazywanie informacji o planach podróży króla
• Ułatwienie wjazdu brandenburskim zbrojnym do Rogoźna
• Wskazanie miejsca noclegu władcy
• Osłabienie ochrony królewskiej poprzez rozpuszczenie części straży

Kluczową rolę odegrali bracia Tomisław i Jan Zarembowie oraz przedstawiciele rodu Nałęczów, którzy czuli się zagrożeni centralizacyjną polityką Przemysła II. Kroniki Jana Długosza wymieniają ich jako bezpośrednich uczestników mordu, wskazując na motyw zemsty za ograniczanie przywilejów możnowładztwa.

Śmierć Przemysła II w 1296 roku spowodowała głęboki kryzys polityczny w Polsce. Zabójstwo pierwszego króla po okresie rozbicia dzielnicowego doprowadziło do znaczących zmian w strukturze władzy oraz wpłynęło na kierunek rozwoju państwa polskiego.

Zabójstwo Przemysła II spowodowało natychmiastowy rozpad świeżo zjednoczonego państwa na trzy główne obszary: Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie oraz Małopolskę. Wielkopolską władali przedstawiciele lokalnych rodów, podczas gdy Pomorze Gdańskie stało się celem ekspansji Brandenburczyków. W Małopolsce władzę przejął Władysław Łokietek, który rozpoczął proces jednoczenia ziem polskich od podstaw.

• Wzmocnienie pozycji możnowładztwa wielkopolskiego
• Przekazanie praw do tronu córce Przemysła II, Ryksie Elżbiecie
• Utratę kontroli nad Pomorzem Gdańskim na rzecz Brandenburgii
• Powstanie nowych sojuszy politycznych między rodami możnowładczymi
• Osłabienie procesu centralizacji władzy królewskiej na 20 lat

Następstwa polityczne	Okres występowania
Rządy Wacława II	1300-1305
Okres walk o tron	1296-1300
Odzyskanie korony przez Piastów (Łokietek)	1320

• Przemysł II został zamordowany 8 lutego 1296 roku w Rogoźnie, podczas napadu zorganizowanego przez margrabiów brandenburskich i wielkopolskich możnowładców
• Był pierwszym koronowanym władcą Polski od czasów Bolesława Śmiałego (po 219 latach) i ostatnim królem z wielkopolskiej linii dynastii Piastów
• Za zamachem stali margrabiowie brandenburscy (głównie Otto V Długi) oraz przedstawiciele rodów Nałęczów i Zarembów, którzy współpracowali przy organizacji zamachu
• Śmierć Przemysła II doprowadziła do rozpadu świeżo zjednoczonego państwa na trzy części: Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie i Małopolskę
• Zabójstwo króla spowodowało poważny kryzys polityczny, który zakończył się dopiero koronacją Władysława Łokietka w 1320 roku

Zabójstwo Przemysła II 8 lutego 1296 roku w Rogoźnie stanowiło punkt zwrotny w historii średniowiecznej Polski. Morderstwo pierwszego króla Polski od czasów Bolesława Śmiałego było wynikiem skomplikowanego spisku z udziałem margrabiów brandenburskich i przedstawicieli wielkopolskich rodów.

Skutki tego wydarzenia były dalekosiężne. Rozpad świeżo zjednoczonego państwa utrudnił proces jednoczenia ziem polskich na kolejne dwie dekady. Wielkopolska pogrążyła się w walkach o władzę a Pomorze Gdańskie stało się celem ekspansji Brandenburgii.

Śmierć Przemysła II zakończyła okres panowania wielkopolskiej linii Piastów i otworzyła drogę do tronu przedstawicielom innych dynastii. Dopiero objęcie władzy przez Władysława Łokietka w 1320 roku przywróciło Piastom koronę królewską.