Unia zawarta 2 października 1413 roku w Horodle między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. Kluczowe postanowienia obejmowały zrównanie praw bojarów litewskich ze szlachtą polską oraz adopcję herbów polskich przez rody litewskie.

Unia w Horodle, zawarta 2 października 1413 roku, stanowi jeden z najważniejszych aktów prawnych w historii stosunków polsko-litewskich. To przełomowe wydarzenie znacząco wzmocniło więzi między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim, które zostały zapoczątkowane unią w Krewie w 1385 roku.

Dokument podpisany przez króla Władysława Jagiełłę i wielkiego księcia Witolda nie tylko potwierdził dotychczasowe ustalenia, ale wprowadził również szereg nowych rozwiązań ustrojowych. Najważniejszym z nich było zrównanie w prawach bojarów litewskich ze szlachtą polską oraz przyjęcie przez litewskie rody herbów polskich. To właśnie w Horodle położono podwaliny pod przyszłą Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Początek XV wieku charakteryzował się dynamicznymi zmianami w relacjach między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. Sytuacja polityczna tego okresu stworzyła warunki sprzyjające zacieśnieniu więzi między oboma państwami.

Europę Środkowo-Wschodnią na początku XV wieku kształtowały trzy główne czynniki: ekspansja zakonu krzyżackiego, zagrożenie ze strony Złotej Ordy oraz rosnące wpływy Królestwa Węgier. Zakon krzyżacki kontrolował strategiczne terytoria nad Bałtykiem, prowadząc agresywną politykę wobec Polski i Litwy. W 1409 roku wybuchła wojna polsko-krzyżacka, zakończona zwycięstwem pod Grunwaldem w 1410 roku.

Związki między Polską a Litwą opierały się na wcześniejszych porozumieniach:

• Unia w Krewie (1385) - pierwsze formalne połączenie obu państw poprzez małżeństwo Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem Jagiełłą
• Unia wileńsko-radomska (1401) - określiła pozycję Witolda jako wielkiego księcia Litwy
• Pokój toruński (1411) - wzmocnił współpracę polsko-litewską w obliczu zagrożenia krzyżackiego

Relacje między państwami wymagały jednak doprecyzowania kwestii prawnych oraz ustrojowych, szczególnie w zakresie statusu bojarów litewskich.

Rok	Wydarzenie	Główne postanowienia
1385	Unia w Krewie	Chrzest Litwy, małżeństwo Jagiełły z Jadwigą
1401	Unia wileńsko-radomska	Uznanie Witolda wielkim księciem Litwy
1411	Pokój toruński	Odzyskanie Żmudzi, odszkodowania od Krzyżaków

Zjazd w Horodle zgromadził przedstawicieli najważniejszych rodów Polski i Litwy, którzy spotkali się w celu podpisania trzech dokumentów unijnych. Ceremonia przebiegała zgodnie z ówczesnym protokołem dyplomatycznym, uwzględniając rangę wydarzenia i jego międzynarodowy charakter.

W zjeździe horodelskim uczestniczyli:

• Król Władysław Jagiełło jako najwyższy przedstawiciel Królestwa Polskiego

• Wielki książę Witold reprezentujący Wielkie Księstwo Litewskie

• 47 przedstawicieli polskich rodów szlacheckich

• 43 bojarów litewskich przyjmujących herby polskie

• Biskupi krakowski Wojciech Jastrzębiec i wileński Mikołaj

• Najwyżsi dostojnicy państwowi obu krajów

• Miejscowość Horodło położona nad Bugiem na granicy Polski i Litwy

• Data podpisania dokumentów: 2 października 1413 roku

• Obrady odbywały się w miejscowym zamku oraz kościele parafialnym

• Dokumenty spisano w trzech egzemplarzach w języku łacińskim

• Akty unii podpisano w obecności świadków z obu państw

Element	Szczegóły
Data	2 października 1413
Liczba polskich rodów	47
Liczba bojarów litewskich	43
Liczba dokumentów	3
Język dokumentów	łaciński

Unia horodelska wprowadziła fundamentalne zmiany w strukturze prawno-ustrojowej relacji polsko-litewskich. Postanowienia dokumentu objęły szereg reform administracyjnych oraz społecznych, które zmieniły oblicze obu państw.

Adopcja herbów polskich przez bojarów litewskich stanowiła kluczowy element unii horodelskiej. 47 rodów polskich przyjęło do swoich herbów 43 rody litewskie, tworząc więzi rodowe między szlachtą obu narodów. Proces adopcji herbowej obejmował:

• Nadanie konkretnych herbów polskich wybranym rodom litewskim

• Zrównanie statusu prawnego adoptowanych bojarów ze szlachtą polską

• Przekazanie przywilejów związanych z posiadaniem herbu

• Utworzenie wspólnoty herbowej między rodami Polski i Litwy

• Utworzenie urzędu wojewody wileńskiego i trockiego

• Powołanie kasztelanów wileńskiego i trockiego

• Ustanowienie starostów ziemskich

• Wprowadzenie urzędu marszałka ziemskiego

Urząd	Lokalizacja	Kompetencje
Wojewoda	Wilno, Troki	Zarządzanie administracją lokalną
Kasztelan	Wilno, Troki	Dowództwo wojskowe zamku
Starosta	Ziemie litewskie	Zarządzanie dobrami wielkoksiążęcymi
Marszałek	Wielkie Księstwo Litewskie	Kierowanie dworem wielkoksiążęcym

Unia horodelska wprowadziła fundamentalne zmiany w strukturze społeczno-politycznej Polski i Litwy, znacząco wpływając na dalszy rozwój obu państw. Skutki unii obejmowały zarówno reformy ustrojowe jak i przekształcenia w relacjach międzypaństwowych.

• Utworzenie litewskich urzędów wojewodów w Wilnie i Trokach
• Wprowadzenie instytucji sejmików ziemskich na Litwie
• Powołanie rady wielkoksiążęcej na wzór polskiej rady królewskiej
• Ustanowienie odrębnego urzędu wielkiego księcia litewskiego
• Wprowadzenie systemu administracji terytorialnej wzorowanej na polskiej

Nowe urzędy na Litwie	Odpowiednik polski
Wojewoda wileński	Wojewoda krakowski
Kasztelan trocki	Kasztelan poznański
Marszałek ziemski	Marszałek koronny

• Adopcja 47 rodów litewskich przez polskie rodziny herbowe
• Zrównanie praw bojarów litewskich ze szlachtą polską
• Wprowadzenie wspólnych zjazdów polsko-litewskich
• Wzmocnienie pozycji Litwy wobec Zakonu Krzyżackiego
• Utworzenie podstaw dla przyszłej unii realnej

Aspekt współpracy	Rezultat
Militarny	Wspólna polityka obronna
Administracyjny	Ujednolicenie struktur
Społeczny	Zbliżenie elit obu państw

Unia Horodelska z 1413 roku stanowi przełomowy moment w historii stosunków polsko-litewskich. Jej postanowienia fundamentalnie przekształciły strukturę społeczną i polityczną obu państw, tworząc podwaliny pod przyszłą Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Adopcja herbów polskich przez 47 rodów litewskich doprowadziła do powstania pierwszych więzi rodzinnych między elitami obu narodów. Proces ten przyczynił się do:

• Utworzenia wspólnej warstwy szlacheckiej
• Wprowadzenia jednolitego systemu tytułów i godności
• Rozwoju kultury rycerskiej na ziemiach litewskich
• Upowszechnienia łacińskiego modelu administracji

Aspekt społeczny	Przed unią	Po unii
Status bojarów	Ograniczone prawa	Równe prawa ze szlachtą polską
System tytułów	Lokalny	Unified z polskim
Rody adoptowane	0	47

• Zdefiniowała model współpracy międzypaństwowej
• Ustanowiła zasady wspólnej polityki zagranicznej
• Wprowadziła koncepcję podwójnej państwowości
• Stworzyła fundamenty pod Unię Lubelską z 1569 roku

Obszar wpływu	Znaczenie
Administracja	Wprowadzenie urzędów wojewodów i kasztelanów
Prawo	Ujednolicenie systemu prawnego
Polityka	Wspólne zjazdy i rady
Dyplomacja	Skoordynowana polityka zagraniczna

• Unia w Horodle została zawarta 2 października 1413 roku między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim
• Do najważniejszych postanowień należało zrównanie w prawach bojarów litewskich ze szlachtą polską oraz adopcja herbów polskich przez rody litewskie
• W zjeździe horodelskim uczestniczyło 47 rodów polskich i 43 bojarów litewskich, a dokumenty spisano w trzech egzemplarzach po łacinie
• Unia wprowadziła nowe urzędy na Litwie, w tym wojewodów wileńskiego i trockiego oraz system administracji wzorowany na polskim
• Wydarzenie to położyło fundamenty pod przyszłą Rzeczpospolitą Obojga Narodów i znacząco wzmocniło więzi między oboma państwami

Unia Horodelska zawarta 2 października 1413 roku wywarła ogromny wpływ na kształtowanie się relacji polsko-litewskich. Dzięki wprowadzonym reformom administracyjnym i społecznym stworzyła solidne fundamenty pod przyszłą współpracę obu państw.

Przyjęcie polskich herbów przez bojarów litewskich oraz zrównanie ich praw ze szlachtą polską przyczyniło się do powstania silnych więzi między elitami obu narodów. Wprowadzenie nowych urzędów i instytucji usprawniło zarządzanie państwem i wzmocniło jego struktury.

Znaczenie Unii Horodelskiej wykracza daleko poza jej bezpośrednie postanowienia. To właśnie ten akt prawny położył podwaliny pod powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów i ukształtował model współpracy który przetrwał kolejne stulecia.