Rozejm w Andruszowie z 30 stycznia 1667 roku to przełomowy traktat pokojowy między Rzeczpospolitą a Carstwem Rosyjskim. Na jego mocy Rosja otrzymała Smoleńszczyznę i Lewobrzeżną Ukrainę, a Rzeczpospolita zachowała Prawobrzeżną Ukrainę.

Rozejm w Andruszowie stanowi jeden z najważniejszych traktatów pokojowych w historii stosunków polsko-rosyjskich XVII wieku. Podpisany 30 stycznia 1667 roku układ zakończył długotrwały konflikt między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Carstwem Rosyjskim.

W burzliwym okresie wojen i niepokojów społecznych rozejm andruszowski przyniósł znaczące zmiany terytorialne dla obu państw. Wydarzenia te na stałe zmieniły układ sił w Europie Wschodniej i wpłynęły na losy wielu narodów zamieszkujących te tereny. To właśnie w małej miejscowości Andruszowo zapadły decyzje, które miały fundamentalne znaczenie dla przyszłości Polski i Rosji.

Konflikt polsko-rosyjski w XVII wieku stanowił rezultat narastającego napięcia między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Carstwem Rosyjskim. Rywalizacja o dominację w Europie Wschodniej doprowadziła do długotrwałej konfrontacji militarnej między obiema potęgami.

Wojna rozpoczęła się atakiem wojsk rosyjskich na tereny Rzeczypospolitej w 1654 roku. Siły carskie, wspierane przez Kozaków pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego, zajęły znaczące obszary:

• Smoleńsk padł po oblężeniu 23 września 1654
• Wilno zostało zdobyte 8 sierpnia 1655
• Witebsk przeszedł pod kontrolę rosyjską w listopadzie 1654

Rok	Wydarzenie	Skutek
1654	Rozpoczęcie wojny	Utrata Smoleńska
1655	Potop szwedzki	Pogorszenie sytuacji Polski
1656	Rozejm w Niemieży	Czasowe zawieszenie walk

• Rzeczpospolita zmagała się z kryzysem wewnętrznym spowodowanym powstaniem Chmielnickiego
• Carstwo Rosyjskie realizowało ekspansywną politykę terytorialną
• Szwecja prowadziła aktywną politykę w regionie Morza Bałtyckiego
• Chanat Krymski balansował między mocarstwami szukając własnych korzyści

Państwo	Główne Cele Polityczne
Rosja	Dostęp do Morza Bałtyckiego
Polska	Zachowanie integralności terytorialnej
Szwecja	Dominacja na Bałtyku

Negocjacje w Andruszowie rozpoczęły się w sierpniu 1666 roku we wsi położonej na granicy polsko-rosyjskiej. Rozmowy trwały przez 6 miesięcy w trudnych warunkach zimowych.

Ze strony Rzeczypospolitej głównym negocjatorem został Jerzy Chlebowicz, wojewoda wileński wraz z Cyprianem Pawłem Brzostowskim. Carstwo Rosyjskie reprezentowali Afanasij Ławrientiewicz Ordin-Naszczokin oraz kniaź Nikita Iwanowicz Odojewski. Wsparcie techniczne zapewniali sekretarze królewscy:

• Jan Głoskowski, odpowiedzialny za dokumentację
• Stanisław Ledóchowski, prowadzący protokoły
• Iwan Michajłow, tłumacz języka rosyjskiego

Główne żądania negocjacyjne przedstawiały się następująco:

Strona polska:

• Zwrot wszystkich ziem utraconych w czasie wojny

• Wypłata odszkodowań wojennych

• Zachowanie wpływów w Księstwie Kurlandii

• Gwarancje swobód religijnych dla katolików

• Zatrzymanie Smoleńska z przyległymi terytoriami

• Kontrola nad Zadnieprzem

• Wspólne zwierzchnictwo nad Kijowem

• Sojusz przeciwko Imperium Osmańskiemu

W trakcie rozmów strony wypracowały kompromis dotyczący podziału spornych terytoriów na lewym i prawym brzegu Dniepru.

Rozejm andruszowski z 1667 roku wprowadził fundamentalne zmiany w układzie terytorialnym między Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim. Traktat zawierał szczegółowe postanowienia dotyczące podziału ziem oraz statusu Kozaków zaporoskich.

Rozejm ustanowił nowy podział terytorialny wschodnich ziem Rzeczypospolitej:

• Rosja otrzymała województwo smoleńskie z Dorohobużem

• Ziemie zadnieprzańskie (Lewobrzeżna Ukraina) przeszły pod kontrolę Rosji

• Kijów został oddany Rosji na 2 lata z możliwością przedłużenia

• Rzeczpospolita zachowała Prawobrzeżną Ukrainę

• Witebsk Połock i Dyneburg powróciły do Rzeczypospolitej

• Inflanty zostały podzielone między oba państwa

• Zakaz przyjmowania zbiegłych Kozaków przez obie strony

• Podział Kozaczyzny na prawobrzeżną (polską) i lewobrzeżną (rosyjską)

• Wspólna obrona przed najazdami tatarskimi

• Swoboda handlu dla kupców kozackich na terytoriach obu państw

• Gwarancja wolności wyznania dla prawosławnych w Rzeczypospolitej

• Zachowanie przywilejów i autonomii dla Kozaków po obu stronach Dniepru

Rozejm andruszowski stanowił przełomowy moment w historii stosunków polsko-rosyjskich XVII wieku. Układ ten fundamentalnie zmienił równowagę sił w Europie Wschodniej na następne dekady.

Rozejm andruszowski przyniósł Rzeczypospolitej znaczące straty terytorialne i polityczne:

• Utrata Smoleńszczyzny spowodowała osłabienie wschodnich rubieży państwa

• Oddanie Kijowa zmniejszyło wpływy Polski na Ukrainie Naddnieprzańskiej

• Podział Kozaczyzny ograniczył dostęp do potencjału militarnego Kozaków

• Osłabienie pozycji międzynarodowej Polski na rzecz rosnącej potęgi Rosji

• Utrata kontroli nad szlakami handlowymi w regionie zadnieprzańskim

• Uzyskanie strategicznego Smoleńska wzmocniło pozycję obronną państwa

• Kontrola nad Kijowem otworzyła drogę do ekspansji na południe

• Zwierzchnictwo nad Lewobrzeżną Ukrainą zwiększyło potencjał gospodarczy

• Wzmocnienie pozycji międzynarodowej Rosji jako mocarstwa regionalnego

• Uzyskanie dostępu do zasobów ludzkich i materialnych nowych terytoriów

Aspekt	Rzeczpospolita	Carstwo Rosyjskie
Terytorium	-250 000 km²	+250 000 km²
Ludność	-2 000 000	+2 000 000
Dochody roczne	-30%	+25%

Rozejm andruszowski z 1667 roku spowodował trwałe zmiany w układzie geopolitycznym Europy Wschodniej. Konsekwencje tego porozumienia wpłynęły na relacje międzynarodowe przez kolejne stulecia.

Rozejm andruszowski wprowadził fundamentalne zmiany terytorialne na mapie Europy Wschodniej. Rosja uzyskała kontrolę nad 250 000 km² nowych terytoriów, włączając Smoleńszczyznę z 40 miastami. Lewobrzeżna Ukraina wraz z Kijowem przeszła pod zwierzchnictwo rosyjskie, tworząc nową strefę wpływów. Rzeczpospolita zachowała Prawobrzeżną Ukrainę z 20 miastami garnizonowymi, tracąc jednak strategiczne terytoria wschodnie.

Postanowienia rozejmu doprowadziły do fundamentalnej zmiany równowagi sił w Europie Wschodniej. Rosja zyskała status mocarstwa regionalnego, uzyskując:

• Dostęp do Dniepru jako strategicznej arterii komunikacyjnej

• Kontrolę nad szlakami handlowymi prowadzącymi na Morze Czarne

• Bazę wypadową do ekspansji w kierunku Krymu

• Utratę 30% dochodów skarbowych z utraconych terytoriów

• Zmniejszenie potencjału militarnego o 40 000 żołnierzy

• Osłabienie wpływów politycznych na terenach ukraińskich

• Rozejm w Andruszowie został podpisany 30 stycznia 1667 roku, kończąc długotrwały konflikt między Rzeczpospolitą a Carstwem Rosyjskim
• Na mocy traktatu Rosja otrzymała Smoleńszczyznę, Lewobrzeżną Ukrainę oraz Kijów, natomiast Rzeczpospolita zachowała Prawobrzeżną Ukrainę
• Układ spowodował znaczące zmiany terytorialne - Rosja zyskała około 250 000 km² nowych terenów wraz z 2 milionami mieszkańców
• Traktat wprowadził podział Kozaczyzny na prawobrzeżną (polską) i lewobrzeżną (rosyjską)
• Rozejm andruszowski znacząco osłabił pozycję międzynarodową Rzeczypospolitej, jednocześnie wzmacniając status Rosji jako mocarstwa regionalnego

Rozejm w Andruszowie z 30 stycznia 1667 roku stanowił punkt zwrotny w historii stosunków polsko-rosyjskich. To porozumienie na zawsze zmieniło układ sił w Europie Wschodniej wprowadzając nowy porządek terytorialny między Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim.

Traktat nie tylko zakończył trzynastoletni konflikt lecz także wzmocnił pozycję Rosji jako wschodnioeuropejskiego mocarstwa. Dla Rzeczypospolitej oznaczał utratę znaczących terytoriów i wpływów na wschodzie co przyczyniło się do jej stopniowego osłabienia.

Skutki rozejmu andruszowskiego można obserwować w geopolityce regionu przez kolejne stulecia. Ustalony wówczas podział terytorialny oraz nowy układ sił między Polską a Rosją wyznaczył kierunek rozwoju stosunków międzynarodowych w tej części Europy na kolejne dekady.