III rozbiór Polski był ostatecznym aktem podziału Rzeczypospolitej Obojga Narodów między Rosję, Prusy i Austrię w 1795 roku. Po upadku powstania kościuszkowskiego i abdykacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Polska zniknęła z mapy Europy na 123 lata.

III rozbiór Polski z 1795 roku stanowi jedno z najbardziej tragicznych wydarzeń w historii państwa polskiego. To właśnie wtedy Rzeczpospolita Obojga Narodów ostatecznie zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Austria, Prusy i Rosja podzieliły między siebie pozostałe tereny Polski, kończąc tym samym proces rozbiorów rozpoczęty w 1772 roku.

Wydarzenie to nastąpiło po upadku powstania kościuszkowskiego i było bezpośrednim następstwem porażki Polski w wojnie z Rosją. 24 października 1795 roku trzej zaborcy podpisali w Petersburgu traktat rozbiorowy, który formalnie przypieczętował los Polski. Król Stanisław August Poniatowski został zmuszony do abdykacji, a ostatni akt dramatu polskiej państwowości rozegrał się w atmosferze politycznej bezradności i międzynarodowej obojętności.

Polska przed III rozbiorem znajdowała się w krytycznym stanie politycznym i terytorialnym po II rozbiorze z 1793 roku. Kraj stracił suwerenność polityczną i autonomię gospodarczą pod wpływem rosnących nacisków państw ościennych.

Drugi rozbiór Polski spowodował drastyczne konsekwencje dla państwa polskiego:

• Utrata 308 000 km² terytorium na rzecz Rosji i Prus

• Zmniejszenie liczby ludności do 4 milionów mieszkańców

• Ograniczenie polskiej armii do 15 000 żołnierzy

• Przejęcie kontroli nad handlem przez państwa zaborcze

• Utrata kluczowych ośrodków gospodarczych: Gdańska i Torunia

• Rozpoczęcie insurekcji 24 marca 1794 roku na krakowskim rynku

• Zwycięska bitwa pod Racławicami 4 kwietnia 1794 roku

• Wyzwolenie Warszawy w kwietniu 1794 roku

• Porażka w bitwie pod Maciejowicami 10 października 1794 roku

• Rzeź Pragi 4 listopada 1794 roku

• Kapitulacja powstania 16 listopada 1794 roku w Radoszycach

Wydarzenie	Data	Skutek
Bitwa pod Racławicami	4.04.1794	Zwycięstwo powstańców
Bitwa pod Maciejowicami	10.10.1794	Klęska powstańców i niewola Kościuszki
Rzeź Pragi	4.11.1794	20 000 ofiar cywilnych
Kapitulacja powstania	16.11.1794	Ostateczny upadek powstania

Trzeci rozbiór Polski nastąpił w 1795 roku jako bezpośrednia konsekwencja upadku powstania kościuszkowskiego. Proces podziału pozostałych ziem Rzeczypospolitej między państwa zaborcze przebiegał w atmosferze politycznego chaosu i międzynarodowej obojętności.

Traktat rozbiorowy podpisano 24 października 1795 roku w Petersburgu. Przedstawiciele trzech mocarstw rozbiorowych zatwierdzili dokument w pałacu Taurydzkim, gdzie rosyjska caryca Katarzyna II przygotowała specjalną uroczystość. Ostateczna ratyfikacja traktatu nastąpiła 26 stycznia 1797 roku w Petersburgu poprzez wymianę dokumentów między państwami zabiorczymi.

Podział terytorium Polski między państwa zaborcze przedstawiał się następująco:

Państwo zaborcze	Zajęte terytorium (km²)	Główne miasta
Rosja	120 000	Wilno, Grodno, Wołyń
Prusy	48 000	Warszawa, Białystok
Austria	47 000	Kraków, Lublin, Sandomierz

Rosja zajęła tereny na wschód od rzek Bug i Niemen, uzyskując największą część terytorium. Prusy przejęły Mazowsze z Warszawą oraz tereny na północ od rzeki Pilicy. Austria otrzymała ziemie między Pilicą a Bugiem, w tym Małopolskę z Krakowem. Każde z mocarstw rozbiorowych przedstawiło własne uzasadnienia terytorialne, powołując się na historyczne prawa oraz konieczność zabezpieczenia swoich granic.

Trzeci rozbiór Polski doprowadził do całkowitego podziału pozostałych ziem Rzeczypospolitej między trzy państwa zaborcze. Szczegółowy plan podziału terytorialnego został zawarty w traktacie petersburskim z 24 października 1795 roku.

Rosja otrzymała największy obszar terytorialny o powierzchni 120 000 km². W granicach zaboru rosyjskiego znalazły się:

• Ziemie na wschód od Niemna i Bugu
• Księstwo Kurlandzkie z Semigalią
• Województwo wileńskie z Wilnem
• Województwo grodzieńskie z Grodnem
• Województwo nowogródzkie
• Część województwa brzesko-litewskiego

Prusy zagarnęły terytoria o łącznej powierzchni 48 000 km². Do zaboru pruskiego włączono:

• Warszawę z okolicznymi ziemiami

• Podlasie

• Część Mazowsza

• Region między Wisłą a Bugiem

• Północną część województwa krakowskiego

• Część województwa rawskiego

• Kraków z przyległymi terenami

• Małopolska

• Część województwa sandomierskiego

• Część województwa lubelskiego

• Ziemie między Pilicą a Bugiem

• Część Podlasia

III rozbiór Polski w 1795 roku przyniósł fundamentalne zmiany w strukturze państwowej, społecznej i gospodarczej regionu. Jego skutki wpłynęły na wszystkie aspekty życia mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej.

Likwidacja struktur państwowych Rzeczypospolitej nastąpiła natychmiast po III rozbiorze. Zaborcy rozwiązali centralne instytucje administracyjne, sądownicze i skarbowe, zastępując je własnymi systemami zarządzania. Król Stanisław August Poniatowski został zmuszony do abdykacji 25 listopada 1795 roku, a następnie wywieziony do Petersburga. Zniesiono polską konstytucję, system monetarny oraz zlikwidowano armię narodową.

• Wprowadzenie trzech odrębnych systemów administracyjnych rozbijających jedność gospodarczą kraju
• Nałożenie nowych podatków i ceł granicznych między terytoriami zaborczymi
• Reorganizacja systemu edukacji według wzorców zaborczych
• Germanizacja i rusyfikacja instytucji publicznych
• Migracja polskich elit intelektualnych i politycznych za granicę
• Zmiana statusu prawnego szlachty poprzez:
• Utratę przywilejów stanowych
• Konieczność legitymizacji szlachectwa
• Podporządkowanie administracji zaborczej

Zaborca	Główne zmiany gospodarcze
Rosja	Wprowadzenie rubla i rosyjskiego systemu celnego
Prusy	Reorganizacja rolnictwa, rozwój przemysłu
Austria	Reforma systemu podatkowego, germanizacja handlu

III rozbiór Polski w 1795 roku wywołał fundamentalne przemiany w kształtowaniu się późniejszej tożsamości narodowej. Utrata niepodległości doprowadziła do powstania nowych form organizacji społecznych i kulturalnych, które podtrzymywały polskość w warunkach zaborów.

Kluczowe skutki III rozbioru:

• Powstanie tajnych organizacji patriotycznych działających na rzecz odzyskania niepodległości
• Rozwój literatury romantycznej gloryfikującej walkę o wolność Polski
• Przeniesienie polskiej kultury i tradycji do domów prywatnych i kościołów
• Utworzenie ośrodków emigracyjnych promujących sprawę polską w Europie

Wpływ na strukturę społeczną:

Grupa społeczna	Zmiany po III rozbiorze
Szlachta	Utrata przywilejów stanowych
Mieszczaństwo	Germanizacja i rusyfikacja
Chłopi	Zróżnicowane systemy pańszczyźniane
Inteligencja	Emigracja lub działalność konspiracyjna

Konsekwencje ekonomiczne:

• Rozpad jednolitego systemu gospodarczego Rzeczypospolitej
• Wprowadzenie trzech odrębnych systemów monetarnych
• Powstanie granic celnych między zaborami
• Reorganizacja handlu i przemysłu według interesów państw zaborczych

Dziedzictwo III rozbioru wpłynęło na kształtowanie się nowoczesnego narodu polskiego poprzez:

• Wzmocnienie poczucia tożsamości narodowej
• Rozwój idei niepodległościowych
• Powstanie nowych form organizacji społeczeństwa polskiego
• Zachowanie ciągłości kulturowej mimo braku państwowości

III rozbiór zapoczątkował okres 123-letniej niewoli, który wywarł trwały wpływ na polską mentalność i sposób organizacji życia społecznego. Doświadczenia tego okresu ukształtowały późniejsze postawy patriotyczne i dążenia niepodległościowe kolejnych pokoleń Polaków.

• III rozbiór Polski miał miejsce 24 października 1795 roku, gdy Austria, Prusy i Rosja podpisały traktat rozbiorowy w Petersburgu
• Bezpośrednią przyczyną III rozbioru był upadek powstania kościuszkowskiego i przegrana wojna z Rosją
• Rosja otrzymała największy obszar (120 000 km²), w tym Wilno i Grodno, Prusy zajęły tereny z Warszawą (48 000 km²), a Austria Kraków i Lublin (47 000 km²)
• W wyniku III rozbioru Rzeczpospolita zniknęła z mapy Europy na 123 lata, a król Stanisław August Poniatowski został zmuszony do abdykacji
• Rozbiór doprowadził do całkowitego rozpadu struktur państwowych, wprowadzenia trzech odrębnych systemów administracyjnych i gospodarczych oraz rozpoczęcia procesu germanizacji i rusyfikacji

III rozbiór Polski w 1795 roku ostatecznie zakończył istnienie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To dramatyczne wydarzenie doprowadziło do całkowitego wymazania Polski z mapy Europy na 123 lata.

Podział terytorium między Rosję Prusy i Austrię zmienił nie tylko granice ale także życie milionów mieszkańców. Upadek państwowości polskiej wpłynął na wszystkie aspekty funkcjonowania społeczeństwa - od administracji przez gospodarkę po kulturę i edukację.

Mimo utraty niepodległości polska tożsamość narodowa przetrwała okres zaborów. Doświadczenia tego trudnego czasu ukształtowały późniejsze pokolenia i ich dążenia niepodległościowe które ostatecznie doprowadziły do odrodzenia Polski w 1918 roku.