Historyczny protest polskich dzieci we Wrześni przeciwko germanizacji i przymusowemu nauczaniu religii w języku niemieckim. Wydarzenie z lat 1901-1902 stało się symbolem oporu przeciwko pruskiej polityce wynarodowienia i walki o zachowanie polskiej tożsamości narodowej.

Strajk dzieci we Wrześni to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii walki o polskość w zaborze pruskim. Miał on miejsce w latach 1901-1902 i był protestem przeciwko germanizacji oraz przymusowemu nauczaniu religii w języku niemieckim. To właśnie wtedy polskie dzieci odważnie przeciwstawiły się pruskim władzom.

Wydarzenie to szybko stało się symbolem oporu przeciwko germanizacji i walki o zachowanie polskiej tożsamości narodowej. Protest dzieci wrzesińskich odbił się szerokim echem nie tylko w całej Polsce pod zaborami ale także w Europie. Pokazał on determinację najmłodszego pokolenia Polaków w obronie ojczystego języka i kultury, stając się inspiracją dla kolejnych pokoleń walczących o niepodległość.

Zabór pruski w latach 1815-1918 charakteryzował się systematyczną polityką germanizacyjną wobec ludności polskiej. Pruskie władze wprowadziły szereg restrykcji ograniczających prawa Polaków w sferze kulturowej, edukacyjnej i ekonomicznej.

Germanizacja w Wielkopolsce przybrała szczególnie intensywną formę po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku. Władze pruskie wprowadziły następujące działania:

• Zakaz używania języka polskiego w urzędach publicznych od 1876 roku

• Systematyczne usuwanie polskich nauczycieli ze szkół

• Zmiana polskich nazw miejscowości na niemieckie

• Ograniczenie praw własności dla Polaków poprzez ustawę z 1904 roku

• Przymusowe nauczanie w języku niemieckim od 1873 roku

• Wprowadzenie niemieckiego jako jedynego języka nauczania w 1873 roku

• Likwidację polskich szkół parafialnych w 1875 roku

• Nadzór państwa nad kształceniem duchowieństwa

• Delegalizację zakonów zajmujących się edukacją

• Usunięcie języka polskiego z nauczania religii w 1901 roku

Rok	Działanie germanizacyjne	Skutek
1871	Zjednoczenie Niemiec	Intensyfikacja germanizacji
1873	Wprowadzenie niemieckiego jako języka wykładowego	Eliminacja polskiego ze szkół
1876	Niemiecki językiem urzędowym	Wykluczenie polskiego z administracji
1901	Zakaz nauczania religii po polsku	Bezpośrednia przyczyna strajku we Wrześni

Strajk dzieci wrzesińskich wybuchł w reakcji na systematyczną germanizację szkolnictwa w zaborze pruskim. Polityka władz pruskich w zakresie edukacji stanowiła element szerszej strategii wynaradawiania Polaków.

Władze pruskie wprowadziły w 1901 roku nakaz nauczania religii wyłącznie w języku niemieckim w szkołach ludowych. Rozporządzenie to objęło wszystkie szkoły w Wielkopolsce, łamiąc dotychczasową tradycję nauczania religii w języku polskim. Dzieci otrzymywały niemieckie podręczniki do nauki religii, a nauczyciele mieli obowiązek przeprowadzania lekcji wyłącznie po niemiecku.

System kar stosowanych wobec polskich uczniów obejmował:

• Bicie trzciną za używanie języka polskiego
• Przedłużanie godzin lekcyjnych jako forma kary
• Konfiskatę polskich książeczek do nabożeństwa
• Stawianie uczniów w kącie za odmowę odpowiedzi po niemiecku
• Nakładanie kar finansowych na rodziców protestujących dzieci

Nauczyciele stosowali kary cielesne wobec dzieci odmawiających odpowiedzi w języku niemieckim podczas lekcji religii. Otto Schölzchen, miejscowy nauczyciel, zasłynął z wyjątkowo brutalnego traktowania polskich uczniów, co stało się bezpośrednim impulsem do wybuchu strajku.

Strajk dzieci wrzesińskich rozpoczął się 20 maja 1901 roku w Katolickiej Szkole Ludowej we Wrześni. Protest wybuchł, gdy 14 uczniów odmówiło odpowiadania na lekcji religii w języku niemieckim.

Uczniowie prowadzili strajk poprzez:

• Odmowę przyjmowania niemieckich katechizmów
• Milczenie podczas lekcji religii prowadzonych po niemiecku
• Śpiewanie polskich pieśni religijnych zamiast niemieckich
• Przynoszenie polskich modlitewników do szkoły

Najbardziej aktywni uczestnicy strajku:

• Bronisława Śmidowicz (14 lat)
• Stanisław Jerszyński (13 lat)
• Nepomucena Piasecka (13 lat)

Władze pruskie zastosowały następujące środki represji:

Kary wobec uczniów:

• Przedłużanie lekcji o 2 godziny dziennie

• Kary cielesne wykonywane trzciną

• Stawianie w kącie na grochu

• Zamykanie w karcerze szkolnym

• Aresztowanie 20 osób

• Procesy sądowe zakończone wyrokami od 2 do 30 miesięcy więzienia

• Grzywny finansowe od 200 do 1000 marek

• Konfiskata mienia protestujących rodzin

Statystyka represji	Liczba
Aresztowani rodzice	20
Najwyższy wyrok	30 miesięcy
Najwyższa grzywna	1000 marek
Ukarani uczniowie	118

Strajk dzieci wrzesińskich wywołał szereg bezpośrednich i długofalowych skutków zarówno w wymiarze lokalnym jak i międzynarodowym. Wydarzenia we Wrześni doprowadziły do zaostrzenia polityki germanizacyjnej władz pruskich wobec polskich uczniów oraz wzmocnienia nastrojów patriotycznych wśród Polaków.

Władze pruskie zastosowały surowy system kar wobec uczestników strajku i ich rodzin:

• Aresztowanie 20 rodziców protestujących dzieci

• Nałożenie grzywien w wysokości od 200 do 1000 marek

• Wyroki więzienia od 2 do 30 miesięcy dla dorosłych uczestników

• Relegowanie 118 uczniów ze szkoły

• Konfiskata majątku rodzin zaangażowanych w protest

• Wprowadzenie dodatkowych godzin lekcyjnych jako forma kary zbiorowej

• Publikacje w prasie francuskiej, brytyjskiej i włoskiej potępiające działania pruskie

• Wystąpienia parlamentarzystów europejskich w obronie polskich dzieci

• Powstanie utworów literackich inspirowanych strajkiem, w tym wiersza Marii Konopnickiej "O Wrześni"

• Organizacja protestów solidarnościowych w innych krajach europejskich

• Zainteresowanie sprawą ze strony międzynarodowych organizacji praw człowieka

• Wzrost świadomości opinii publicznej o sytuacji Polaków pod zaborem pruskim

Strajk dzieci wrzesińskich stanowi przełomowy moment w historii polskiego oporu przeciwko germanizacji. Wydarzenia z lat 1901-1902 wpłynęły na kształtowanie się świadomości narodowej Polaków i stały się uniwersalnym symbolem walki o zachowanie tożsamości kulturowej.

Protest wrzesiński zintegrował Polaków z trzech zaborów wokół wspólnej sprawy narodowej. Solidarność z protestującymi dziećmi manifestowały środowiska inteligenckie Warszawy, Krakowa i Lwowa poprzez organizację wieców poparcia, zbiórek pieniężnych oraz publikację artykułów prasowych. Wydarzenia we Wrześni przyczyniły się do:

• Wzmocnienia poczucia jedności narodowej wśród Polaków

• Aktywizacji środowisk patriotycznych w walce o prawa językowe

• Rozwoju tajnego nauczania języka polskiego w domach

• Powstania nowych organizacji społecznych wspierających polską oświatę

• Utwory literackie poświęcone wydarzeniom (wiersz Marii Konopnickiej "O Wrześni", utwory Henryka Sienkiewicza)

• Nazewnictwo ulic i instytucji edukacyjnych w Polsce

• Coroczne uroczystości upamiętniające protest

• Ekspozycje muzealne prezentujące dokumenty i pamiątki związane ze strajkiem

Element upamiętnienia	Liczba w Polsce
Szkoły noszące imię Dzieci Wrzesińskich	15
Ulice upamiętniające strajk	47
Pomniki i tablice pamiątkowe	23
Muzealne ekspozycje stałe	8

• Strajk dzieci we Wrześni odbył się w latach 1901-1902 jako protest przeciwko germanizacji i przymusowemu nauczaniu religii w języku niemieckim
• Bezpośrednią przyczyną protestu było wprowadzenie w 1901 roku nakazu nauczania religii wyłącznie w języku niemieckim oraz brutalne traktowanie polskich uczniów przez pruskich nauczycieli
• W wyniku strajku aresztowano 20 rodziców protestujących dzieci, nałożono wysokie grzywny (do 1000 marek) i wydano wyroki więzienia do 30 miesięcy
• Wydarzenie odbiło się szerokim echem w całej Europie, wzbudzając zainteresowanie międzynarodowej opinii publicznej i mediów
• Strajk dzieci wrzesińskich stał się symbolem walki o zachowanie polskiej tożsamości narodowej pod zaborem pruskim i przyczynił się do wzmocnienia poczucia jedności wśród Polaków

Strajk dzieci we Wrześni to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii walki Polaków o zachowanie tożsamości narodowej pod zaborem pruskim. Protest z lat 1901-1902 pokazał niezwykłą odwagę młodego pokolenia w obronie polskiego języka i kultury.

Mimo brutalnych represji ze strony władz pruskich dzieci i ich rodzice wytrwale bronili prawa do nauki religii w języku ojczystym. Ich determinacja przyczyniła się do wzrostu świadomości międzynarodowej o sytuacji Polaków pod zaborami i zainspirowała kolejne pokolenia do walki o niepodległość.

Dzisiaj strajk dzieci wrzesińskich pozostaje symbolem patriotyzmu i oporu wobec wynarodowienia który przypomina o znaczeniu ochrony własnej kultury i języka.