Rada Regencyjna Królestwa Polskiego została powołana przez władze niemieckie i austro-węgierskie jako najwyższy organ władzy państwowej w Królestwie Polskim. W jej skład weszli trzej regenci: arcybiskup Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i hrabia Józef Ostrowski.

Rada Regencyjna Królestwa Polskiego stanowiła kluczowy organ władzy w procesie odzyskiwania przez Polskę niepodległości. Powstała 12 września 1917 roku z inicjatywy władz niemieckich i austro-węgierskich jako tymczasowy organ sprawujący najwyższą władzę w Królestwie Polskim.

W okresie schyłku I wojny światowej Rada Regencyjna odegrała istotną rolę w kształtowaniu zrębów polskiej państwowości. Składała się z trzech regentów: arcybiskupa Aleksandra Kakowskiego, księcia Zdzisława Lubomirskiego i hrabiego Józefa Ostrowskiego. Ich zadaniem było sprawowanie władzy do czasu wyboru króla lub regenta, jednak rozwój wydarzeń historycznych sprawił że instytucja ta funkcjonowała zaledwie do listopada 1918 roku.

Rok 1917 przyniósł znaczące zmiany w sytuacji politycznej na ziemiach polskich. Załamanie się relacji między władzami okupacyjnymi a polskim ruchem niepodległościowym stworzyło potrzebę nowych rozwiązań instytucjonalnych.

Kryzys przysięgowy rozpoczął się 9 lipca 1917 roku odmową złożenia przysięgi na wierność państwom centralnym przez żołnierzy Legionów Polskich. Konsekwencje kryzysu obejmowały:

• Internowanie legionistów w obozach w Beniaminowie i Szczypiornie

• Aresztowanie Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego

• Rozwiązanie I i III Brygady Legionów Polskich

• Przekształcenie II Brygady w Polski Korpus Posiłkowy

• Wydanie patentu z 12 września 1917 powołującego Radę Regencyjną

• Utworzenie Rady Stanu jako organu doradczego

• Przekazanie kontroli nad szkolnictwem i sądownictwem stronie polskiej

• Zachowanie zwierzchnictwa nad wojskiem i polityką zagraniczną

Wydarzenie	Data	Skutek
Kryzys przysięgowy	9 lipca 1917	Rozłam w Legionach
Patent o Radzie Regencyjnej	12 września 1917	Powołanie tymczasowej władzy
Przekazanie szkolnictwa	październik 1917	Częściowa polonizacja administracji

Rada Regencyjna została powołana na mocy patentu z 12 września 1917 roku wydanego wspólnie przez generał-gubernatorów niemieckiego i austro-węgierskiego. Stanowiła najwyższą władzę państwową Królestwa Polskiego pod okupacją państw centralnych.

Patent z 12 września 1917 roku określił kompetencje Rady Regencyjnej w zakresie sprawowania władzy państwowej. Dokument opierał się na wcześniejszym akcie z 5 listopada 1916 roku proklamującym powstanie Królestwa Polskiego. Podstawowe uprawnienia Rady obejmowały:

• Sprawowanie najwyższej władzy państwowej do czasu objęcia tronu przez króla
• Mianowanie członków Rady Stanu
• Zatwierdzanie aktów prawnych
• Reprezentowanie Królestwa Polskiego w stosunkach zewnętrznych

Pierwszą Radę Regencyjną tworzyli trzej regenci wybrani spośród przedstawicieli różnych środowisk:

Regent	Funkcja/Pochodzenie	Rola w Radzie
Aleksander Kakowski	Arcybiskup warszawski	Przedstawiciel Kościoła
Zdzisław Lubomirski	Książę, prezydent Warszawy	Przedstawiciel arystokracji
Józef Ostrowski	Hrabia, ziemianin	Przedstawiciel ziemiaństwa

Regenci zostali zaprzysiężeni 27 października 1917 roku w Katedrze św. Jana w Warszawie. Uroczystość zaprzysiężenia miała charakter państwowy z udziałem przedstawicieli władz okupacyjnych i społeczeństwa polskiego.

Rada Regencyjna posiadała ściśle określone kompetencje w zakresie sprawowania władzy państwowej w Królestwie Polskim. Patent z 12 września 1917 roku szczegółowo definiował jej uprawnienia jako tymczasowego organu władzy najwyższej.

Kompetencje Rady Regencyjnej obejmowały:

• Mianowanie premiera rządu oraz zatwierdzanie składu gabinetu

• Wydawanie dekretów z mocą ustawy w zakresie administracji wewnętrznej

• Sprawowanie kontroli nad szkolnictwem polskim i sądownictwem

• Nadawanie orderów i odznaczeń państwowych

• Prawo łaski w sprawach karnych

• Reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych (w ograniczonym zakresie)

• Brak możliwości prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej

• Konieczność uzyskiwania zgody państw okupacyjnych na kluczowe decyzje polityczne

• Ograniczony wpływ na sprawy wojskowe pozostające w gestii państw centralnych

• Brak kontroli nad:

• Polityką gospodarczą

• Systemem podatkowym

• Administracją okupacyjną

• Komunikacją i transportem

Obszar kompetencji	Zakres uprawnień	Status kontroli
Administracja wewnętrzna	Pełny	Samodzielny
Sądownictwo	Częściowy	Pod nadzorem
Szkolnictwo	Pełny	Samodzielny
Polityka zagraniczna	Minimalny	Zależny
Sprawy wojskowe	Brak	Całkowicie zależny

Rada Regencyjna prowadziła aktywną działalność polityczną w latach 1917-1918, koncentrując się na budowie fundamentów polskiej państwowości. Organ ten podejmował decyzje w sprawach wewnętrznych państwa polskiego w ramach ograniczonych kompetencji przyznanych przez państwa centralne.

• Powołanie pierwszego rządu Jana Kucharzewskiego 7 grudnia 1917 roku
• Utworzenie polskiej administracji państwowej poprzez dekret z 3 stycznia 1918 roku
• Ogłoszenie niepodległości Polski 7 października 1918 roku
• Przejęcie kontroli nad Polską Siłą Zbrojną 12 października 1918 roku
• Przekazanie władzy wojskowej Józefowi Piłsudskiemu 11 listopada 1918 roku

Data	Wydarzenie	Znaczenie
07.12.1917	Powołanie rządu Kucharzewskiego	Pierwszy polski rząd
03.01.1918	Dekret o administracji	Organizacja struktur państwowych
07.10.1918	Manifest niepodległościowy	Oficjalne ogłoszenie niepodległości
11.11.1918	Przekazanie władzy	Zakończenie działalności Rady

• Negocjacje w sprawie rozszerzenia kompetencji administracyjnych z władzami niemieckimi
• Przejęcie kontroli nad szkolnictwem polskim od okupantów w lutym 1918 roku
• Zarządzanie sądownictwem na terenie Królestwa Polskiego od września 1917 roku
• Współpraca z administracją okupacyjną w zakresie spraw gospodarczych
• Stopniowe ograniczanie wpływów państw centralnych w okresie sierpień-listopad 1918 roku

Obszar kompetencji	Status	Data przejęcia
Szkolnictwo	Pełna kontrola	Luty 1918
Sądownictwo	Częściowa kontrola	Wrzesień 1917
Administracja	Ograniczona kontrola	Styczeń 1918
Sprawy wojskowe	Kontrola warunkowa	Październik 1918

Rada Regencyjna odegrała istotną rolę w procesie odbudowy państwa polskiego podczas schyłkowego okresu I wojny światowej. Jej działalność przyczyniła się do stworzenia podstaw administracyjnych oraz instytucjonalnych przyszłej niepodległej Polski.

Rada Regencyjna podjęła kluczowe działania w zakresie organizacji struktur państwowych. Utworzyła polski system sądownictwa, zorganizowała szkolnictwo narodowe oraz powołała pierwszą administrację państwową. Jej dekrety z 1918 roku ustanowiły:

• Polską walutę (marka polska)
• System podatkowy
• Podstawy służby cywilnej
• Strukturę ministerstw

7 października 1918 roku Rada wydała manifest proklamujący niepodległość Polski, co stanowiło pierwszy oficjalny akt tego typu od czasu rozbiorów.

Proces przekazania władzy przez Radę Regencyjną przebiegał w trzech etapach:

• 11 listopada 1918: przekazanie zwierzchnictwa nad wojskiem
• 14 listopada 1918: przekazanie pełni władzy państwowej
• 16 listopada 1918: oficjalne rozwiązanie Rady

Przekazanie władzy Józefowi Piłsudskiemu umożliwiło sprawne przejście od struktur tymczasowych do suwerennych organów państwa polskiego. Rada Regencyjna wydała ostatni dekret rozwiązujący się i przekazujący pełnię władzy Naczelnemu Dowódcy Wojsk Polskich.

Data	Wydarzenie
07.10.1918	Proklamacja niepodległości Polski
11.11.1918	Przekazanie władzy wojskowej
14.11.1918	Przekazanie władzy cywilnej
16.11.1918	Rozwiązanie Rady Regencyjnej

• Rada Regencyjna Królestwa Polskiego została utworzona 12 września 1917 roku z inicjatywy władz niemieckich i austro-węgierskich jako tymczasowy organ władzy w Królestwie Polskim.
• W skład Rady wchodzili trzej regenci: arcybiskup Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i hrabia Józef Ostrowski, reprezentujący różne środowiska społeczne.
• Główne kompetencje Rady obejmowały kontrolę nad szkolnictwem i sądownictwem, mianowanie premiera i rządu oraz wydawanie dekretów, jednak była ograniczona w kwestiach polityki zagranicznej i wojskowej.
• 7 października 1918 roku Rada wydała manifest proklamujący niepodległość Polski, co było pierwszym oficjalnym aktem tego typu od czasów rozbiorów.
• Rada Regencyjna zakończyła swoją działalność 16 listopada 1918 roku, przekazując wcześniej pełnię władzy wojskowej (11 listopada) i cywilnej (14 listopada) Józefowi Piłsudskiemu.

Rada Regencyjna Królestwa Polskiego stanowiła kluczowy element w procesie odzyskiwania niepodległości przez Polskę. Powstała 12 września 1917 roku i funkcjonowała do 16 listopada 1918 roku tworząc podwaliny pod nowoczesne państwo polskie.

Mimo ograniczonych kompetencji i zależności od państw centralnych Rada zdołała stworzyć fundamenty polskiej administracji państwowej sądownictwa i szkolnictwa. Jej ostatecznym sukcesem było sprawne przekazanie władzy Józefowi Piłsudskiemu co umożliwiło płynne przejście do budowy niepodległej Polski.

Działalność Rady Regencyjnej pokazuje jak ważną rolę w procesie odbudowy państwowości mogą odegrać nawet instytucje o ograniczonej suwerenności działające w trudnych warunkach politycznych.