12 września 1924 roku utworzono Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) - elitarną formację wojskową powołaną do ochrony wschodnich granic II Rzeczypospolitej przed sowieckimi dywersantami i przestępczością graniczną.

W burzliwym okresie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości bezpieczeństwo granic państwowych stało się kluczowym priorytetem. Rosnąca liczba incydentów na wschodnich rubieżach kraju wymusiła utworzenie wyspecjalizowanej formacji granicznej która mogłaby skutecznie chronić młode państwo polskie.

Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) powstał na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 1924 roku. Ta elitarna formacja wojskowa została powołana do życia by zabezpieczyć wschodnie granice II Rzeczypospolitej przed działalnością wywrotową sowieckich dywersantów oraz zwalczać przestępczość graniczną. KOP szybko stał się symbolem skutecznej ochrony polskich granic i pozostawił trwały ślad w historii polskich formacji mundurowych.

Sytuacja na granicach Polski w latach 1918-1924 charakteryzowała się znaczną niestabilnością i brakiem skutecznej kontroli. Wschodnie rubieże kraju doświadczały szczególnie intensywnych działań dywersyjnych i przestępczych.

Wschodnie granice II RP borykały się z trzema głównymi zagrożeniami:

• Działalność sowieckich grup dywersyjnych prowadzących akcje sabotażowe
• Masowy przemyt towarów przez zorganizowane grupy przestępcze
• Nielegalne przekraczanie granicy przez uzbrojone bandy

Statystyki incydentów granicznych w latach 1921-1924:

Rok	Liczba napadów	Ofiary śmiertelne
1921	187	54
1922	259	89
1923	315	132
1924	189	67

Dotychczasowe struktury ochrony granic okazały się niewystarczające:

• Policja Państwowa nie posiadała odpowiedniego wyszkolenia wojskowego

• Straż Celna koncentrowała się głównie na przestępstwach skarbowych

• Oddziały wojskowe nie były przystosowane do specyfiki służby granicznej

• Kompetencje policyjne z wojskowymi

• Znajomość lokalnych warunków terenowych

• Zdolność do szybkiego reagowania na incydenty

• Możliwość prowadzenia działań wywiadowczych

Korpus Ochrony Pogranicza powstał na mocy rozkazu Ministra Spraw Wewnętrznych z 12 września 1924 roku. Formacja ta stanowiła odpowiedź na rosnące zagrożenie bezpieczeństwa wschodnich granic II Rzeczypospolitej.

Prezydent Stanisław Wojciechowski zatwierdził utworzenie KOP rozporządzeniem z 17 września 1924 roku. Dokument określał strukturę organizacyjną formacji obejmującą brygady, pułki, bataliony graniczne oraz szwadrony kawalerii. Rozporządzenie precyzowało kompetencje KOP w zakresie ochrony granicy państwowej, zwalczania przemytu oraz przeciwdziałania aktom dywersji.

Pierwsze oddziały KOP rozpoczęły służbę w październiku 1924 roku na granicy polsko-sowieckiej. Rozmieszczenie jednostek przedstawiało się następująco:

Brygada KOP	Obszar działania	Data utworzenia
1 Brygada	Wołyń	październik 1924
2 Brygada	Nowogródczyzna	listopad 1924
3 Brygada	Polesie	grudzień 1924
4 Brygada	Wileńszczyzna	styczeń 1925

• 3-4 batalionów piechoty liczących po 800-900 żołnierzy
• 1 szwadronu kawalerii o sile 120 jeźdźców
• Pododdziałów łączności wyposażonych w sprzęt radiowy
• Posterunków wywiadowczych monitorujących ruch graniczny

Korpus Ochrony Pogranicza charakteryzował się hierarchiczną strukturą organizacyjną dostosowaną do specyfiki zadań ochrony granic. Organizacja formacji opierała się na trzech poziomach dowodzenia z precyzyjnie określonymi kompetencjami każdego szczebla.

Na czele KOP stał Dowódca Korpusu podlegający bezpośrednio Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w sprawach administracyjnych oraz Ministerstwu Spraw Wojskowych w kwestiach operacyjnych. Sztab KOP dzielił się na pięć oddziałów:

• Oddział I - odpowiedzialny za organizację służby granicznej
• Oddział II - zajmujący się wywiadem i kontrwywiadem
• Oddział III - prowadzący szkolenia i opracowujący taktykę działań
• Oddział IV - zarządzający logistyką i zaopatrzeniem
• Oddział V - nadzorujący łączność i komunikację

Struktura terenowa KOP składała się z sześciu brygad rozmieszczonych wzdłuż wschodnich granic:

Brygada	Obszar działania	Liczba batalionów
Podolska	Granica z ZSRR	4
Wołyńska	Wołyń	5
Poleska	Polesie	4
Nowogródzka	Nowogródczyzna	3
Wileńska	Wileńszczyzna	4
Grodzieńska	Grodzieńszczyzna	3

• 3-4 kompanii strzeleckich
• Plutonu łączności
• Drużyny gospodarczej
• Posterunku żandarmerii
• Punktu sanitarnego

Korpus Ochrony Pogranicza realizował szereg kluczowych zadań związanych z ochroną wschodnich granic II Rzeczypospolitej. Główne obowiązki formacji koncentrowały się na zabezpieczeniu integralności terytorialnej państwa oraz zwalczaniu przestępczości granicznej.

KOP sprawował bezpośrednią kontrolę nad 2334 kilometrami wschodniej granicy Polski z ZSRR, Łotwą i Rumunią. Zadania ochronne obejmowały:

• Patrolowanie wyznaczonych odcinków granicznych przez zmotoryzowane jednostki

• Obserwację terenu z 476 strażnic rozlokowanych co 5-7 kilometrów

• Kontrolę ruchu granicznego w 27 przejściach granicznych

• Zapobieganie nielegalnym przekroczeniom granicy przez zorganizowane grupy

• Współpracę z lokalnymi społecznościami w zakresie wykrywania działalności przestępczej

• Prowadzenie wywiadu płytkiego do 30 km w głąb terytoriów sąsiednich państw

• Gromadzenie informacji o działalności grup dywersyjnych poprzez sieć 89 placówek wywiadowczych

• Monitorowanie ruchów wojsk sowieckich w strefie przygranicznej

• Współpraca z ekspozyturami Oddziału II Sztabu Głównego WP

• Prowadzenie kontrwywiadu na terenach przygranicznych wobec obcych służb specjalnych

Rok	Liczba wykrytych prób przekroczenia granicy	Zatrzymani przemytnicy	Skonfiskowane towary (w złotych)
1925	3245	876	1 542 000
1926	4167	1123	2 156 000
1927	3892	945	1 876 000

Korpus Ochrony Pogranicza dysponował specjalistycznym wyposażeniem dostosowanym do zadań ochrony granic. Żołnierze KOP otrzymywali standardowe umundurowanie wojskowe z charakterystycznymi elementami odróżniającymi ich od innych formacji.

KOP wykorzystywał zróżnicowany arsenał broni i sprzętu specjalistycznego:

• Karabiny Mauser wz. 98 jako podstawowa broń strzelecka
• Ręczne karabiny maszynowe Browning wz. 1928 do wsparcia ogniowego
• Ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 08 w punktach umocnionych
• Lornetki pryzmatyczne 6x30 do obserwacji terenu
• Środki łączności: radiostacje polowe RKD/P
• Pojazdy terenowe marki Fiat 508 do patrolowania granic
• Konie wierzchowe dla szwadronów kawalerii KOP

Umundurowanie żołnierzy KOP wyróżniało się następującymi elementami:

• Ciemnozielone otoki na czapkach garnizonowych
• Metalowa odznaka KOP na nakryciach głowy
• Granatowe patki na kołnierzach kurtek
• Srebrne sznury naramienne dla podoficerów
• Skórzane pasy główne z metalową klamrą z godłem
• Buty z cholewami typu oficerskiego
• Płaszcze sukienne w kolorze khaki z guzikami z orłem

Element	Kolor	Lokalizacja
Otok	Ciemnozielony	Czapka garnizonowa
Patki	Granatowe	Kołnierz kurtki
Wypustki	Granatowe	Spodnie
Sznury	Srebrne	Naramienniki

• Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) został utworzony 12 września 1924 roku w celu ochrony wschodnich granic II Rzeczypospolitej przed działalnością sowieckich dywersantów.
• Formacja powstała w odpowiedzi na rosnącą liczbę incydentów granicznych i niewystarczającą skuteczność dotychczasowych struktur ochrony granic.
• KOP posiadał rozbudowaną strukturę organizacyjną składającą się z 6 brygad rozmieszczonych wzdłuż wschodniej granicy, sprawując kontrolę nad ponad 2300 kilometrami granicy.
• Do głównych zadań KOP należało patrolowanie granic, prowadzenie wywiadu, zwalczanie przemytu oraz przeciwdziałanie nielegalnym przekroczeniom granicy.
• Żołnierze KOP byli wyposażeni w specjalistyczny sprzęt i charakterystyczne umundurowanie, wyróżniające ich spośród innych formacji wojskowych II RP.

Utworzenie Korpusu Ochrony Pogranicza w 1924 roku stanowiło przełomowy moment w historii ochrony granic II Rzeczypospolitej. Ta wyspecjalizowana formacja znacząco przyczyniła się do poprawy bezpieczeństwa wschodnich rubieży kraju poprzez skuteczne zwalczanie przestępczości granicznej i działalności dywersyjnej.

Profesjonalna struktura organizacyjna połączona z odpowiednim wyposażeniem i wyszkoleniem żołnierzy pozwoliła KOP na sprawne realizowanie powierzonych zadań. Skuteczność działań formacji potwierdzają statystyki zatrzymań i wykrytych prób nielegalnego przekroczenia granicy w latach 1925-1927.

Korpus Ochrony Pogranicza zapisał się w historii Polski jako wzór skutecznej organizacji chroniącej integralność terytorialną państwa i bezpieczeństwo jego mieszkańców.