Gdynia otrzymała prawa miejskie 10 lutego 1926 roku, przekształcając się z małej wioski rybackiej w nowoczesny port morski. Ta transformacja była kluczowym elementem budowy niepodległej Polski i jej dostępu do morza.

Gdynia to jedno z najmłodszych miast w Polsce które w niezwykle krótkim czasie przeszło spektakularną transformację z małej rybackiej wioski w nowoczesny port morski. Jej powstanie wiąże się z kluczowym momentem w historii Polski - odzyskaniem niepodległości i potrzebą dostępu do morza.

W okresie międzywojennym podjęto strategiczną decyzję o budowie polskiego portu który miał uniezależnić kraj od portu w Wolnym Mieście Gdańsku. To właśnie ta decyzja dała początek miastu które dziś znamy jako Gdynię. Historia jej powstania to fascynująca opowieść o determinacji polskich władz wizji nowoczesnego państwa i niezwykłym tempie rozwoju urbanistycznego.

Teren obecnej Gdyni w XIII wieku należał do cystersów z Oliwy. Pierwsze pisemne wzmianki o osadzie Gdynia pochodzą z 1253 roku, gdzie występuje jako "Gedanie" w dokumencie księcia pomorskiego Świętopełka.

Obszar przedwojennej Gdyni składał się z kilku odrębnych wsi rybackich:

• Gdynia właściwa (okolice obecnej ul. Świętojańskiej)
• Oksywie z kościołem św. Michała Archanioła
• Obłuże położone w głębi lądu
• Chylonia jako najstarsza osada z regionu

Struktura gospodarcza przedportowej Gdyni przedstawiała się następująco:

Rodzaj działalności	Liczba mieszkańców (1910)	Udział procentowy
Rybołówstwo	425	52%
Rolnictwo	213	26%
Rzemiosło	180	22%

Rozwój lokalnej infrastruktury w latach 1870-1920:

• Budowa linii kolejowej łączącej Gdańsk z Kościerzyną (1870)
• Powstanie przystani rybackiej przy plaży
• Utworzenie małego pensjonatu dla letników
• Budowa drewnianego mola spacerowego

Port w Gdyni przed 1920 rokiem ograniczał się do niewielkiej przystani rybackiej. Mieszkańcy zajmowali się głównie:

• Połowem ryb bałtyckich

• Uprawą niewielkich gospodarstw rolnych

• Obsługą sezonowego ruchu turystycznego

• Drobnym handlem lokalnym

• Dominację portu gdańskiego w regionie

• Brak odpowiedniej infrastruktury technicznej

• Ograniczone możliwości finansowe lokalnej społeczności

• Politykę gospodarczą zaborcy pruskiego

Gdynia otrzymała prawa miejskie 10 lutego 1926 roku decyzją Rady Ministrów. Rozwój miasta był ściśle związany z budową portu morskiego, która rozpoczęła się w 1920 roku.

Sejm RP przyjął ustawę o budowie portu w Gdyni 23 września 1922 roku. Pierwsze prace konstrukcyjne rozpoczęto pod kierownictwem inżyniera Tadeusza Wendy, który wybrał lokalizację między wsią Gdynia a Oksywiem. Projekt realizowano w trzech etapach:

• 1921: Budowa tymczasowego portu wojennego i schroniska dla rybaków

• 1924: Rozpoczęcie budowy portu handlowego z basenem węglowym

• 1926: Rozbudowa infrastruktury portowej o nabrzeża przeładunkowe i magazyny

• Uniezależnienie eksportu polskiego węgla od portu w Wolnym Mieście Gdańsku

• Utworzenie własnej bazy marynarki wojennej

• Rozwój handlu zagranicznego przez bezpośredni dostęp do szlaków morskich

• Stworzenie 3000 miejsc pracy w pierwszych latach funkcjonowania portu

Rok	Przeładunki (w tys. ton)	Liczba zatrudnionych
1924	10	100
1926	400	1200
1929	2900	3000

Gdynia w latach 1926-1939 przeszła intensywną transformację urbanistyczną. Rozwój miasta koncentrował się na rozbudowie infrastruktury portowej oraz tworzeniu nowoczesnej przestrzeni miejskiej.

Modernizacja Gdyni w okresie międzywojennym objęła strategiczne inwestycje infrastrukturalne:

• Powstanie Śródmieścia z reprezentacyjnymi budynkami modernistycznymi przy ul. Świętojańskiej
• Budowa sieci wodociągowej o długości 77 km w 1937 roku
• Utworzenie linii elektrycznej zasilającej port oraz miasto
• Rozbudowa sieci drogowej z 28 km w 1926 roku do 120 km w 1939 roku
• Budowa Dworca Morskiego w 1933 roku

Rok	Infrastruktura	Wartość
1926	Sieć drogowa	28 km
1937	Sieć wodociągowa	77 km
1939	Sieć drogowa	120 km

• Wzrost liczby mieszkańców z 1300 osób w 1921 roku do 127 000 w 1939 roku
• Utworzenie 40 000 nowych miejsc pracy w przemyśle portowym
• Powstanie 12 szkół podstawowych i 4 średnich do 1939 roku
• Rozwój dzielnic mieszkaniowych: Kamienna Góra Działki Leśne Grabówek
• Budowa osiedli robotniczych na terenie Małego Kacka i Chyloni

Rok	Liczba mieszkańców
1921	1 300
1926	12 000
1930	33 000
1939	127 000

Gdynia symbolizowała potęgę gospodarczą II Rzeczypospolitej poprzez imponujący rozwój infrastruktury portowej oraz nowoczesną architekturę modernistyczną. Miasto osiągnęło status kluczowego ośrodka handlu morskiego w latach 30. XX wieku, przeładowując 8,7 miliona ton towarów w 1938 roku.

• Utworzenie 40 000 miejsc pracy w sektorze portowym
• Budowa 300 gmachów w stylu modernistycznym
• Instalacja 127 kilometrów sieci wodociągowej
• Rozbudowa 85 kilometrów dróg utwardzonych
• Elektryfikacja 95% obszaru miasta

Rok	Inwestycja	Wartość (mln zł)
1928	Port węglowy	55
1932	Magazyny portowe	32
1934	Doki remontowe	28
1936	Terminal pasażerski	15
1938	Infrastruktura kolejowa	42

• Powstanie 15 szkół powszechnych
• Otwarcie 3 szpitali miejskich
• Utworzenie 5 instytucji kulturalnych
• Budowa 12 obiektów sportowych
• Założenie 8 parków miejskich

Gdynia stała się wzorem nowoczesnego planowania urbanistycznego w Polsce międzywojennej, łącząc funkcje portowe z rozwiniętą infrastrukturą miejską. Inwestycje w edukację, służbę zdrowia oraz kulturę przekształciły dawną wioskę rybacką w prężny ośrodek gospodarczy o populacji 127 000 mieszkańców w 1939 roku.

Gdynia po 1945 roku kontynuowała rozwój jako kluczowy port morski Polski, koncentrując się na odbudowie zniszczeń wojennych i modernizacji infrastruktury portowej. Port wznowił działalność w marcu 1945 roku, osiągając przeładunki 3 milionów ton towarów już w 1950 roku.

• Budowa Portu Zachodniego w 1956 roku
• Rozbudowa terminalu kontenerowego w 1969 roku
• Utworzenie 15 specjalistycznych nabrzeży przeładunkowych
• Modernizacja infrastruktury do obsługi masowców

• Utworzenie Stoczni im. Komuny Paryskiej w 1952 roku
• Budowa Dalmorskiego Zakładu Konstrukcji Stalowych w 1957 roku
• Powstanie Morskiego Instytutu Rybackiego w 1949 roku
• Rozbudowa przemysłu stoczniowego zatrudniającego 12 000 pracowników

Rok	Liczba Mieszkańców	Powierzchnia Miasta (km²)
1945	75 000	66
1960	150 000	75
1970	190 000	135

• Utworzenie Wyższej Szkoły Morskiej w 1969 roku

• Otwarcie Teatru Muzycznego w 1958 roku

• Powstanie Muzeum Miasta Gdyni w 1963 roku

• Założenie Ośrodka Telewizji Gdańsk w 1957 roku

• Elektryfikacja linii kolejowej Gdynia-Warszawa w 1957 roku

• Budowa Dworca Morskiego w 1964 roku

• Utworzenie 85 kilometrów nowych tras tramwajowych

• Modernizacja połączeń drogowych z Trójmiastem

• Gdynia otrzymała prawa miejskie 10 lutego 1926 roku, przechodząc szybką transformację z małej wioski rybackiej w nowoczesny port morski
• Pierwsze pisemne wzmianki o Gdyni pochodzą z 1253 roku, gdzie występowała jako "Gedanie" w dokumentach księcia pomorskiego Świętopełka
• Budowa portu w Gdyni rozpoczęła się w 1920 roku, a kluczowa ustawa o jego budowie została przyjęta przez Sejm RP 23 września 1922 roku
• Miasto doświadczyło spektakularnego wzrostu demograficznego - z 1300 mieszkańców w 1921 roku do 127 000 w 1939 roku
• W okresie międzywojennym Gdynia stała się symbolem modernizacji II RP, z imponującą infrastrukturą portową i nowoczesną architekturą modernistyczną

Historia powstania Gdyni to niezwykły przykład transformacji niewielkiej osady rybackiej w nowoczesne miasto portowe. To również świadectwo determinacji i wizji rozwoju młodego państwa polskiego w okresie międzywojennym.

Dzisiejsza Gdynia jest wynikiem przemyślanego planowania urbanistycznego i konsekwentnej realizacji ambitnych planów rozwojowych. Od momentu nadania praw miejskich w 1926 roku miasto nieprzerwanie się rozwija zachowując swój wyjątkowy modernistyczny charakter.

Sukces Gdyni pokazuje jak ważne jest połączenie wizji rozwoju z praktycznym działaniem. Współczesne miasto z dumą kontynuuje tradycje morskie będąc jednym z najważniejszych portów na Bałtyku.