Janusz Korczak, wybitny polski pedagog, lekarz i pisarz, wraz z około 200 dziećmi z prowadzonego przez siebie sierocińca, został deportowany z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince. Mimo oferowanej mu możliwości ucieczki, zdecydował się pozostać ze swoimi podopiecznymi do końca, ginąc razem z nimi w komorze gazowej. Jego heroiczna postawa i oddanie dzieciom uczyniły go symbolem humanitaryzmu w czasach Holocaustu.

Janusz Korczak to postać, która na zawsze zapisała się w historii Polski jako symbol poświęcenia i oddania dzieciom. Jego tragiczny los jest nierozerwalnie związany z losem wychowanków Domu Sierot w getcie warszawskim podczas II wojny światowej.

W sierpniu 1942 roku, w trakcie masowych deportacji Żydów z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince, Korczak stanął przed najtrudniejszą decyzją w swoim życiu. Mimo oferowanej mu szansy ucieczki, zdecydował się pozostać ze swoimi podopiecznymi do końca. Ta decyzja doprowadziła do jego śmierci, ale jednocześnie uczyniła go symbolem niezłomności i heroizmu w obliczu okrucieństwa wojny.

Janusz Korczak, właściwie Henryk Goldszmit, był polskim lekarzem, pedagogiem, pisarzem i pionierem w dziedzinie praw dziecka. Jego życie i działalność pedagogiczna wywarły ogromny wpływ na rozwój nowoczesnych metod wychowawczych i opieki nad dziećmi.

Korczak urodził się w 1878 roku w Warszawie. Ukończył studia medyczne, specjalizując się w pediatrii. Jego zainteresowanie wychowaniem dzieci doprowadziło go do stworzenia innowacyjnych metod pedagogicznych. Opracował koncepcję "republiki dziecięcej", w której dzieci miały prawo do samostanowienia i samorządności. W 1912 roku założył Dom Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie, gdzie wprowadzał w życie swoje nowatorskie idee.

Korczak poświęcił życie opiece nad sierotami i dziećmi potrzebującymi. W Domu Sierot stworzył unikalny system wychowawczy oparty na szacunku i zrozumieniu potrzeb dziecka. Wprowadził "sąd koleżeński", gazetkę redagowaną przez dzieci oraz system dyżurów, ucząc odpowiedzialności i współpracy. Jego zaangażowanie wykraczało poza codzienną opiekę - pisał książki dla dzieci, prowadził audycje radiowe i niestrudzenie walczył o prawa najmłodszych. Nawet w najtrudniejszych czasach okupacji niemieckiej, Korczak nie opuścił swoich podopiecznych, pozostając z nimi w getcie warszawskim do końca.

Getto warszawskie, utworzone przez nazistów w 1940 roku, stało się miejscem przymusowego przesiedlenia ludności żydowskiej. W tych nieludzkich warunkach Janusz Korczak kontynuował prowadzenie sierocińca, starając się zapewnić dzieciom namiastkę normalności.

Getto warszawskie powstało 16 października 1940 roku na mocy zarządzenia gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera. Obejmowało obszar około 307 hektarów w centrum Warszawy, otoczony murem o wysokości 3 metrów. Przesiedlono tam około 450 000 Żydów, co stanowiło 30% populacji miasta na zaledwie 2,4% jego powierzchni. Warunki życia w getcie były skrajnie trudne: przeludnienie, głód, choroby i terror okupanta dziesiątkowały mieszkańców.

Dom Sierot Janusza Korczaka został przeniesiony do getta w listopadzie 1940 roku. Mieścił się przy ul. Chłodnej 33, a następnie przy Siennej 16. Korczak, mimo dramatycznych okoliczności, starał się utrzymać dotychczasowy rytm życia sierocińca:

• Kontynuował prowadzenie "sądu koleżeńskiego" i gazetki redagowanej przez dzieci
• Organizował przedstawienia teatralne i zajęcia edukacyjne
• Dbał o regularne posiłki dla wychowanków, mimo powszechnego głodu
• Prowadził dziennik, dokumentując codzienne życie w getcie

Korczak nieustannie zabiegał o pomoc dla sierocińca, prosząc o wsparcie znajomych po "aryjskiej" stronie. Jego wysiłki pozwoliły na utrzymanie względnie stabilnych warunków życia dla około 200 dzieci w obliczu narastającego terroru i deportacji. Sierociniec funkcjonował do sierpnia 1942 roku, kiedy to wraz z Korczakiem i personelem został wywieziony do obozu zagłady w Treblince.

Ostatnie dni Janusza Korczaka i jego podopiecznych w getcie warszawskim były naznaczone dramatycznymi wydarzeniami. W sierpniu 1942 roku, w obliczu nasilających się deportacji, Korczak stanął przed trudnym wyborem, który ostatecznie zaważył na losie jego i dzieci z sierocińca.

Janusz Korczak otrzymał propozycję ucieczki z getta, którą stanowczo odrzucił. Jego decyzja o pozostaniu z dziećmi wynikała z głębokiego poczucia odpowiedzialności i przywiązania do podopiecznych. Korczak wiedział, że opuszczenie sierocińca oznaczałoby pozostawienie dzieci bez opieki w obliczu niewyobrażalnego zagrożenia. Mimo namów przyjaciół i współpracowników, pozostał niezłomny w swoim postanowieniu, deklarując: "Nie zostawia się dziecka w godzinę próby".

5 sierpnia 1942 roku naziści zarządzili likwidację Domu Sierot. Korczak wraz z około 200 dziećmi i personelem sierocińca został zmuszony do marszu na Umschlagplatz. Świadkowie opisywali tę scenę jako niezwykle poruszającą:

• Korczak prowadził pochód, trzymając za ręce dwoje najmłodszych dzieci
• Dzieci maszerowały w czwórkach, niosąc zieloną flagę Domu Sierot
• Atmosfera była pełna godności i spokoju, mimo tragicznych okoliczności
• Korczak do końca starał się podtrzymywać dzieci na duchu, opowiadając im historie

Marsz zakończył się na Umschlagplatz, skąd deportowano Korczaka, personel i dzieci do obozu zagłady w Treblince. Tam, prawdopodobnie 7 sierpnia 1942 roku, Janusz Korczak wraz ze swoimi podopiecznymi zginął w komorze gazowej, pozostając wierny swojej misji do ostatnich chwil życia.

Janusz Korczak i dzieci z jego sierocińca zginęli w sierpniu 1942 roku podczas masowych deportacji z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince. Dokładna data ich śmierci pozostaje przedmiotem dyskusji historyków, ale powszechnie przyjmuje się, że nastąpiła między 5 a 7 sierpnia 1942 roku.

Większość źródeł historycznych wskazuje 5 sierpnia 1942 roku jako dzień, w którym Korczak wraz z około 200 dziećmi i personelem sierocińca został wyprowadzony z getta warszawskiego. Transport do Treblinki trwał zazwyczaj jeden do dwóch dni. Biorąc pod uwagę czas podróży i procedury obozowe, 7 sierpnia 1942 roku jest często uznawany za najbardziej prawdopodobną datę śmierci Korczaka i jego podopiecznych w komorach gazowych Treblinki.

Ustalenie precyzyjnej daty śmierci Janusza Korczaka i dzieci z sierocińca napotyka na trudności z kilku powodów:

1. Brak dokumentacji: Naziści celowo niszczyli dokumenty dotyczące transportów i egzekucji.
2. Chaos deportacji: Masowe wywózki z getta warszawskiego utrudniały dokładne śledzenie losów poszczególnych grup.
3. Sprzeczne relacje świadków: Różne źródła podają niejednolite daty i okoliczności ostatnich dni Korczaka.
4. Symboliczny wymiar: Postać Korczaka stała się legendarna, co czasem prowadzi do mitologizacji faktów.

Historycy zgodnie podkreślają, że mimo niepewności co do dokładnej daty, heroizm Janusza Korczaka i jego decyzja o pozostaniu z dziećmi do końca pozostają niekwestionowane. Okres między 5 a 7 sierpnia 1942 roku jest uznawany za najbardziej prawdopodobny czas ich śmierci, co stanowi tragiczny epilog historii Domu Sierot w getcie warszawskim.

Los Janusza Korczaka i jego podopiecznych stał się symbolem oddania, humanitaryzmu i niezłomności ducha w obliczu okrucieństwa Holokaustu. Ich historia wykracza poza indywidualną tragedię, stając się uniwersalnym symbolem ofiar nazistowskiego terroru.

Historia Korczaka i dzieci z sierocińca odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu pamięci o Holokauście. Ich los ilustruje nie tylko skalę tragedii, ale także głęboko ludzki wymiar wydarzeń. Korczak, jako postać powszechnie szanowana, stał się ikoną oporu moralnego przeciwko nazistowskiemu barbarzyństwu. Jego decyzja o pozostaniu z dziećmi podkreśla wartość solidarności i etyki w czasach kryzysu. Muzea i miejsca pamięci, takie jak Yad Vashem w Izraelu, eksponują historię Korczaka jako kluczowy element narracji o Holokauście. Jego postać pojawia się w programach edukacyjnych, filmach dokumentalnych i literaturze, co przyczynia się do zachowania pamięci o ofiarach i zrozumienia mechanizmów ludobójstwa.

Postawa Janusza Korczaka inspiruje kolejne pokolenia do działań na rzecz praw dziecka i humanitaryzmu. Jego filozofia pedagogiczna, oparta na szacunku dla godności dziecka, znajduje odzwierciedlenie w współczesnych koncepcjach edukacyjnych. Organizacje międzynarodowe, takie jak UNICEF, odwołują się do dziedzictwa Korczaka w swoich programach ochrony praw dziecka. Nagrody jego imienia przyznawane są osobom i instytucjom wyróżniającym się w działalności na rzecz dzieci. Korczakowskie idee samostanowienia i odpowiedzialności dzieci wpływają na rozwój nowoczesnych metod wychowawczych. Jego życie i śmierć stanowią punkt odniesienia dla dyskusji o etyce, odpowiedzialności społecznej i humanitaryzmie w sytuacjach ekstremalnych. Postać Korczaka inspiruje artystów, pisarzy i filmowców do tworzenia dzieł poruszających tematykę praw dziecka i ludzkiej godności w obliczu przemocy.

Janusz Korczak i dzieci z sierocińca są upamiętniani na wiele sposobów w Polsce i na całym świecie. Ich historia inspiruje do refleksji nad prawami dziecka i humanitaryzmem, znajdując odzwierciedlenie w różnych formach upamiętnienia.

Pomniki i miejsca pamięci poświęcone Januszowi Korczakowi i dzieciom z sierocińca znajdują się w wielu miastach. W Warszawie, na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej, stoi symboliczny nagrobek Korczaka. Na terenie byłego getta warszawskiego wzniesiono pomnik przedstawiający Korczaka otoczonego dziećmi. Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował Korczaka tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, umieszczając jego imię na Ścianie Honoru. W Treblince, miejscu śmierci Korczaka i jego podopiecznych, znajduje się kamień upamiętniający ich los.

Historia Janusza Korczaka i dzieci z sierocińca jest tematem licznych dzieł literackich i artystycznych. Książka "Król Maciuś Pierwszy" autorstwa samego Korczaka stała się klasyką literatury dziecięcej. Andrzej Wajda wyreżyserował film "Korczak" (1990), przedstawiający ostatnie lata życia pedagoga. Sztuka teatralna "Doktor Korczak" autorstwa Jeffreya Hatchera zyskała międzynarodowe uznanie. Komiks "Korczak" Rutu Modan zobrazował życie i działalność Korczaka. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie prezentuje stałą ekspozycję poświęconą Korczakowi i jego pracy z dziećmi.

Janusz Korczak pozostaje symbolem heroizmu i oddania dzieciom w obliczu niezwykłego okrucieństwa. Jego decyzja o pozostaniu z wychowankami aż do tragicznego końca w Treblince ukazuje głębię jego poświęcenia.

Dziedzictwo Korczaka żyje nadal inspirując kolejne pokolenia do walki o prawa dzieci i zachowania ludzkiej godności. Jego historia jest upamiętniana na całym świecie poprzez pomniki sztukę i edukację.

Korczak i jego podopieczni stali się uniwersalnym symbolem ofiar Holokaustu przypominając o potrzebie ochrony najsłabszych nawet w najtrudniejszych czasach. Ich los pozostaje przestrogą i wezwaniem do budowania świata opartego na empatii i szacunku dla każdego człowieka.