Pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne w Polsce, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Wydarzenie to było rezultatem ustaleń Okrągłego Stołu i doprowadziło do zwycięstwa Solidarności, upadku komunizmu oraz rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Polsce.

4 czerwca 1989 roku to data, która na zawsze zmieniła oblicze Polski. Tego dnia odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne, które stały się symbolem upadku komunizmu i początkiem transformacji ustrojowej w kraju. To wydarzenie było rezultatem długich negocjacji przy Okrągłym Stole między władzami PRL a opozycją demokratyczną.

Wybory te były wyjątkowe nie tylko dla Polski, ale również dla całej Europy Środkowo-Wschodniej. Stanowiły pierwszy krok w kierunku demokracji w bloku wschodnim i zapoczątkowały proces zmian, który doprowadził do upadku żelaznej kurtyny. W ich wyniku opozycja skupiona wokół "Solidarności" zdobyła wszystkie możliwe do uzyskania mandaty w Sejmie oraz 99 na 100 miejsc w Senacie.

Schyłek lat 80. w Polsce charakteryzował się głębokim kryzysem systemowym komunistycznej władzy. Okres ten przyniósł fundamentalne zmiany w strukturze społecznej i politycznej kraju.

Polska gospodarka końca lat 80. znajdowała się w katastrofalnym stanie. System centralnego planowania doprowadził do:

• Hiperinflacji sięgającej 640% w 1989 roku
• Pustych półek w sklepach z podstawowymi artykułami
• Zadłużenia zagranicznego przekraczającego 40 mld dolarów
• Niedoborów podstawowych artykułów spożywczych i przemysłowych
• Systemu kartkowego obejmującego większość towarów

Wskaźnik ekonomiczny	Wartość w 1989
Inflacja	640%
Zadłużenie zagraniczne	40 mld USD
Spadek PKB	-0,2%

• Organizacja strajków w kluczowych zakładach przemysłowych
• Mobilizacja społeczeństwa przeciwko systemowi komunistycznemu
• Utworzenie struktur podziemnych po delegalizacji w 1981 roku
• Negocjacje z władzą podczas obrad Okrągłego Stołu
• Reprezentowanie interesów 10 milionów członków związku

Wydarzenie	Data
Legalizacja Solidarności	kwiecień 1989
Liczba członków	10 mln
Strajki pracownicze	1988

Obrady Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie. W rozmowach uczestniczyło 452 przedstawicieli strony rządowej, opozycji solidarnościowej oraz kościelnej.

Kluczowe postanowienia Okrągłego Stołu obejmowały:

• Legalizację NSZZ "Solidarność" oraz innych związków zawodowych
• Utworzenie urzędu prezydenta PRL z szerokimi kompetencjami
• Powołanie drugiej izby parlamentu - Senatu
• Wprowadzenie pluralizmu politycznego poprzez rejestrację nowych partii
• Reformę systemu gospodarczego w kierunku gospodarki rynkowej
• Demokratyzację mediów poprzez zniesienie cenzury
• Reformę wymiaru sprawiedliwości gwarantującą niezawisłość sędziowską

Ustalona podczas obrad ordynacja wyborcza zakładała:

• Podział mandatów w Sejmie: 65% dla PZPR i jej sojuszników, 35% w wolnych wyborach
• Całkowicie wolne wybory do Senatu (100 mandatów)
• System większościowy w wyborach do Senatu
• Wprowadzenie instytucji krajowej listy wyborczej dla 35 kandydatów
• Możliwość zgłaszania kandydatów przez organizacje społeczne i grupy obywateli
• Minimalny próg 50% głosów wymagany do uzyskania mandatu w pierwszej turze
• Dwutygodniowy okres kampanii wyborczej dla wszystkich kandydatów

Izba parlamentu	Mandaty PZPR	Mandaty wolne	Suma mandatów
Sejm	299	161	460
Senat	0	100	100

Wybory parlamentarne 4 czerwca 1989 roku przebiegły w spokojnej atmosferze przy znaczącym zaangażowaniu społeczeństwa. Głosowanie odbyło się w 2295 okręgach wyborczych na terenie całego kraju.

Kampania wyborcza trwała od 8 maja do 3 czerwca 1989 roku. Komitet Obywatelski "Solidarność" prowadził intensywną kampanię wykorzystując:

• Plakaty wyborcze z Lechem Wałęsą
• Słynne hasło "W samo południe 4 czerwca 1989"
• Ulotki z kandydatami sfotografowanymi z Wałęsą
• Materiały promocyjne w formie znaczków i przypinek
• Transmisje w telewizji publicznej (9 godzin czasu antenowego)

Strona rządowa dysponowała:

• Dostępem do 23% czasu antenowego w mediach państwowych
• Zasobami finansowymi państwowych przedsiębiorstw
• Wsparciem administracji państwowej
• Siecią lokalnych komitetów PZPR

Oficjalne dane dotyczące wyborów parlamentarnych 1989:

Kategoria	Wartość
Frekwencja I tura	62%
Frekwencja II tura	25%
Mandaty Solidarności w Sejmie	160 z 161 możliwych
Mandaty Solidarności w Senacie	99 ze 100
Okręgi wyborcze	2295

• Zdobyli 160 ze 161 mandatów przeznaczonych dla bezpartyjnych w Sejmie
• Obsadzili 99 ze 100 miejsc w Senacie
• Uzyskali większość głosów już w pierwszej turze
• Jedynym senatorem spoza Solidarności został Henryk Stokłosa

Wybory czerwcowe 1989 roku zapoczątkowały proces transformacji ustrojowej w Polsce i stały się katalizatorem zmian w całej Europie Środkowo-Wschodniej. To wydarzenie zmieniło bieg historii nie tylko Polski ale również innych krajów regionu.

Zwycięstwo "Solidarności" w wyborach czerwcowych przekroczyło wszelkie oczekiwania strony opozycyjnej. Komitet Obywatelski zdobył:

• 160 ze 161 mandatów poselskich dostępnych w wolnych wyborach

• 92 mandaty senatorskie w pierwszej turze wyborów

• 7 dodatkowych mandatów senatorskich w drugiej turze

• Poparcie 70% głosujących w wyborach do Sejmu

• 90% poparcia w wyborach do Senatu

• Utworzenie pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim pod przewodnictwem Tadeusza Mazowieckiego

• Rozpoczęcie reform gospodarczych znanych jako Plan Balcerowicza

• Wprowadzenie pluralizmu politycznego poprzez rejestrację nowych partii politycznych

• Zmianę nazwy państwa z PRL na Rzeczpospolita Polska w grudniu 1989

• Likwidację cenzury i monopolu informacyjnego PZPR

• Rozwiązanie PZPR w styczniu 1990 roku

Wybory czerwcowe 1989 roku przyniosły fundamentalne zmiany w polskim systemie politycznym, gospodarczym i społecznym. Sukces wyborczy opozycji solidarnościowej doprowadził do przyspieszenia procesu demokratyzacji kraju oraz inicjacji głębokich reform systemowych.

Powołanie Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera 24 sierpnia 1989 roku stanowiło przełomowy moment w historii Polski. Jego gabinet składał się z przedstawicieli różnych sił politycznych: Solidarności, PZPR, ZSL i SD. Kluczowe resorty gospodarcze objęli reformatorzy z Leszkiem Balcerowiczem jako wicepremierem i ministrem finansów. Rząd Mazowieckiego otrzymał wotum zaufania 12 września 1989 roku stosunkiem głosów 402 za, 0 przeciw i 13 wstrzymujących się.

• Zmiany prawne:

• Nowelizacja konstytucji 29 grudnia 1989 roku

• Zmiana nazwy państwa na Rzeczpospolita Polska

• Wprowadzenie zasad państwa demokratycznego

• Reformy gospodarcze:

• Wprowadzenie planu Balcerowicza 1 stycznia 1990 roku

• Liberalizacja cen

• Wprowadzenie wymienialności złotego

• Przemiany polityczne:

• Rozwiązanie PZPR w styczniu 1990 roku

• Likwidacja cenzury w kwietniu 1990 roku

• Pierwsze w pełni demokratyczne wybory samorządowe w maju 1990 roku

Wskaźnik	Dane
Posłowie Solidarności w Sejmie	160/161 mandatów
Senatorowie Solidarności	99/100 miejsc
Poparcie dla rządu Mazowieckiego	402 głosy za
Data wprowadzenia planu Balcerowicza	1 stycznia 1990

• Pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce odbyły się 4 czerwca 1989 roku, będąc rezultatem ustaleń Okrągłego Stołu między władzą a opozycją
• W wyborach tych Solidarność zdobyła imponującą większość: 160 na 161 możliwych mandatów w Sejmie oraz 99 na 100 miejsc w Senacie
• Ordynacja wyborcza zakładała podział mandatów w Sejmie (65% dla PZPR, 35% w wolnych wyborach) oraz całkowicie wolne wybory do Senatu
• Sukces wyborczy opozycji doprowadził do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim pod przewodnictwem Tadeusza Mazowieckiego
• Wybory czerwcowe zapoczątkowały proces transformacji ustrojowej w Polsce i stały się katalizatorem zmian demokratycznych w całej Europie Środkowo-Wschodniej

Pierwsze częściowo wolne wybory z 4 czerwca 1989 roku to moment przełomowy w historii Polski. Wydarzenie to nie tylko zakończyło erę komunizmu w kraju ale również zapoczątkowało proces demokratycznych przemian w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Zwycięstwo "Solidarności" które zaskoczyło skalą nawet samych organizatorów wyborów doprowadziło do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim. Rozpoczęte wówczas reformy polityczne i gospodarcze na zawsze zmieniły oblicze Polski.

Dziś data 4 czerwca 1989 roku symbolizuje triumf demokracji i wolności nad systemem totalitarnym pokazując że pokojowa transformacja ustrojowa jest możliwa. Te wybory otworzyły drogę do budowy nowoczesnego demokratycznego państwa i członkostwa Polski w strukturach zachodnich.