23 stycznia 1793 roku Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski. W wyniku tego wydarzenia Rzeczpospolita utraciła około 307 tys. km² terytorium, w tym dostęp do Morza Bałtyckiego. Rozbiór został zatwierdzony przez Sejm Grodzieński pod przymusem rosyjskim.

Drugi rozbiór Polski to jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii kraju, które miało miejsce w 1793 roku. To tragiczne wydarzenie stanowiło kolejny etap systematycznego osłabiania Rzeczypospolitej przez sąsiednie mocarstwa - Rosję i Prusy.

Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja w 1791 roku oraz nieudanej wojnie w obronie Konstytucji, sytuacja Polski stała się krytyczna. Rosja i Prusy, nie mogąc pogodzić się z próbami reform i modernizacji kraju, postanowiły dokonać kolejnego rozbioru. Austria tym razem nie wzięła udziału w podziale terytorium Polski, co jednak nie zmniejszyło skali tragedii narodowej.

Rzeczpospolita znajdowała się w krytycznym położeniu politycznym po pierwszym rozbiorze w 1772 roku. Osłabienie państwa pogłębiło się przez wewnętrzne konflikty oraz naciski ze strony mocarstw ościennych.

Konstytucja 3 maja 1791 roku wprowadziła fundamentalne zmiany w systemie politycznym Rzeczypospolitej:

• Zniesienie liberum veto na rzecz zasady większości głosów
• Wprowadzenie dziedziczności tronu
• Rozszerzenie praw mieszczan
• Ustanowienie stałej armii liczącej 100 000 żołnierzy
• Utworzenie nowoczesnego rządu w postaci Straży Praw

Reformy konstytucyjne spotkały się z silnym sprzeciwem Rosji oraz Prus, które postrzegały modernizację Polski jako zagrożenie dla swoich wpływów w regionie.

• Skupiała magnaterię przeciwną zmianom ustrojowym
• Otrzymała wsparcie militarne od Rosji (97 000 żołnierzy)
• Doprowadziła do wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku
• Przywódcami byli Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki
• Spowodowała zawieszenie reform konstytucyjnych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

Wydarzenie	Data	Skutek
Uchwalenie Konstytucji 3 maja	3 maja 1791	Rozpoczęcie reform modernizacyjnych
Zawiązanie konfederacji targowickiej	27 kwietnia 1792	Interwencja wojsk rosyjskich
Przystąpienie króla do targowicy	24 lipca 1792	Unieważnienie Konstytucji 3 maja

Drugi rozbiór Polski został przeprowadzony przez Rosję i Prusy 23 stycznia 1793 roku. Akt rozbiorowy podpisano w Sankt Petersburgu, a jego realizacja rozpoczęła się od równoczesnego wkroczenia wojsk obu mocarstw na tereny Rzeczypospolitej.

Rosja zagarnęła terytoria o powierzchni 250 tys. km², obejmujące województwa: mińskie, kijowskie, bracławskie oraz części województw wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskiego i wołyńskiego. Prusy zajęły 58 tys. km² ziem, w tym Gdańsk, Toruń oraz województwa: poznańskie, kaliskie, gnieźnieńskie, sieradzkie, płockie i część mazowieckiego.

Państwo	Zajęte terytorium (km²)	Główne zajęte obszary
Rosja	250 000	Ukraina, Białoruś
Prusy	58 000	Wielkopolska, Pomorze

• Traktat z Rosją podpisano 22 lipca 1793
• Traktat z Prusami zatwierdzono 25 września 1793
• Marszałek sejmu Stanisław Bieliński milcząco uznał zgodę posłów mimo braku głosowania

Sejm Grodzieński, zwołany w czerwcu 1793 roku pod przymusem rosyjskim, zatwierdził drugi rozbiór Polski. Obrady odbywały się w atmosferze terroru, przy obecności rosyjskich wojsk w Grodnie i pod nadzorem ambasadora Rosji Jacoba Sieversa.

Sejm Grodzieński formalnie zatwierdził utratę następujących terenów:

• Wschodnie ziemie Rzeczypospolitej o powierzchni 250 tys. km² na rzecz Rosji

• Wielkopolskę z Gdańskiem i Toruniem o powierzchni 58 tys. km² na rzecz Prus

• Tereny województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego na rzecz Rosji

• Obszary województw: poznańskiego, kaliskiego, gnieźnieńskiego, sieradzkiego na rzecz Prus

• Zmniejszeniem terytorium do 215 tys. km²

• Utratą dostępu do Morza Bałtyckiego poprzez zajęcie Gdańska przez Prusy

• Przesunięciem wschodniej granicy na linię rzeki Drujki i Prypeci

• Ustanowieniem zachodniej granicy wzdłuż linii Częstochowa-Rawa-Działdowo

Państwo	Zajęte terytorium (km²)	Procent terytorium RP
Rosja	250 000	47.8%
Prusy	58 000	11.1%
Pozostałe przy RP	215 000	41.1%

Drugi rozbiór Polski w 1793 roku spowodował katastrofalne następstwa dla funkcjonowania państwa polskiego. Drastyczne zmniejszenie terytorium do zaledwie 215 tys. km² doprowadziło do załamania struktur państwowych i gospodarczych Rzeczypospolitej.

Rzeczpospolita utraciła suwerenność polityczną na arenie międzynarodowej. Rosja narzuciła Polsce nowy ustrój, likwidując reformy Konstytucji 3 maja i wprowadzając permanentną kontrolę ambasadora rosyjskiego nad decyzjami władz polskich. Sejm Grodzieński zatwierdził szereg traktatów sojuszniczych z Rosją, które faktycznie przekształciły Polskę w protektorat rosyjski. System administracyjny uległ dezorganizacji przez utratę kluczowych ośrodków administracyjnych w zagrabionych województwach.

• Spadek dochodów skarbu państwa o 65%
• Redukcję potencjału gospodarczego o 58%
• Utratę 40% zakładów przemysłowych
• Zmniejszenie liczby ludności o 4,2 miliona mieszkańców

Skutek gospodarczy	Wartość procentowa
Spadek dochodów	65%
Redukcja potencjału	58%
Utrata przemysłu	40%
Utrata populacji	35%

Drugi rozbiór Polski wywołał falę oburzenia wśród wszystkich warstw społecznych. Nastroje patriotyczne wzrastały wraz z kolejnymi aktami bezprawia ze strony zaborców wobec obywateli Rzeczypospolitej.

Bezpośrednią odpowiedzią społeczeństwa na drugi rozbiór Polski było Powstanie Kościuszkowskie w 1794 roku. Tadeusz Kościuszko rozpoczął insurekcję 24 marca 1794 roku na krakowskim rynku, składając przysięgę narodowi. Powstanie charakteryzowało się:

• Masowym udziałem chłopów uzbrojonych w kosy, tworzących formacje kosynierów
• Zwycięską bitwą pod Racławicami 4 kwietnia 1794 roku
• Wybuchem powstania w Warszawie 17 kwietnia 1794 roku pod dowództwem Jana Kilińskiego
• Udziałem mieszczan w walkach powstańczych w głównych miastach
• Wydaniem Uniwersału Połanieckiego 7 maja 1794 roku

Kluczowe wydarzenia powstania:

Data	Wydarzenie	Skutek
24.03.1794	Przysięga Kościuszki	Rozpoczęcie insurekcji
4.04.1794	Bitwa pod Racławicami	Zwycięstwo powstańców
17.04.1794	Insurekcja warszawska	Wyzwolenie stolicy
10.10.1794	Bitwa pod Maciejowicami	Klęska powstańców
4.11.1794	Rzeź Pragi	Upadek powstania

Powstanie Kościuszkowskie stanowiło największy zryw niepodległościowy XVIII wieku. Klęska insurekcji doprowadziła do trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku.

• Drugi rozbiór Polski miał miejsce w 1793 roku i został przeprowadzony przez Rosję i Prusy, bez udziału Austrii
• Bezpośrednią przyczyną drugiego rozbioru było uchwalenie Konstytucji 3 maja (1791) oraz działalność konfederacji targowickiej, która doprowadziła do interwencji rosyjskiej
• W wyniku rozbioru Rosja zagarnęła 250 tys. km² (tereny Ukrainy i Białorusi), a Prusy 58 tys. km² (Wielkopolska i Pomorze wraz z Gdańskiem)
• Sejm Grodzieński w 1793 roku został zmuszony do zatwierdzenia rozbiorów pod naciskiem rosyjskim, co drastycznie zmniejszyło terytorium Polski do 215 tys. km²
• Skutkiem rozbioru było załamanie gospodarcze państwa (spadek dochodów o 65%) oraz utrata suwerenności politycznej
• Reakcją na drugi rozbiór było Powstanie Kościuszkowskie (1794), którego klęska doprowadziła do trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku

Drugi rozbiór Polski w 1793 roku stanowił druzgocący cios dla Rzeczypospolitej znacząco osłabiając jej pozycję polityczną i ekonomiczną. Rosja i Prusy wykorzystały słabość państwa polskiego zabierając łącznie prawie 60% jego terytorium.

Dramatyczne wydarzenia związane z drugim rozbiorem doprowadziły do upadku reform wprowadzonych przez Konstytucję 3 maja i znacznego ograniczenia suwerenności Polski. Utrata kluczowych terytoriów wraz z dostępem do Morza Bałtyckiego zapoczątkowała serię wydarzeń prowadzących do całkowitego upadku państwa polskiego.

Próby ratowania ojczyzny poprzez Powstanie Kościuszkowskie w 1794 roku mimo początkowych sukcesów zakończyły się niepowodzeniem. To właśnie drugi rozbiór Polski stał się katalizatorem ostatecznego upadku Rzeczypospolitej w 1795 roku.