Wydarzenia z tagiem - Rzeczpospolita

10 listopada 1444

Wojny polsko-tureckie

Seria konfliktów zbrojnych między Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim, trwających od XV do XVII wieku. Najważniejszym momentem była odsiecz wiedeńska w 1683 roku pod dowództwem Jana III Sobieskiego, która powstrzymała ekspansję turecką w Europie.

9 października 1533

Pokój wieczysty z Turcją

9 października 1533 roku w Stambule został zawarty pokój wieczysty między Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim. Traktat, wynegocjowany przez polskiego posła Piotra Opalińskiego, zakończył okres napięć między państwami trwający od końca XV wieku i uregulował kwestie handlowe oraz dyplomatyczne.

1 lipca 1569

Unia lubelska

Unia lubelska została zawarta 1 lipca 1569 roku w Lublinie, łącząc Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów. To przełomowe wydarzenie, zainicjowane przez króla Zygmunta II Augusta, stworzyło jeden z największych organizmów państwowych ówczesnej Europy.

1 lipca 1569

Unia lubelska

Podpisanie unii lubelskiej w Lublinie, która połączyła Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów. To przełomowe wydarzenie stworzyło jedno z największych państw ówczesnej Europy.

7 lipca 1572

Śmierć Zygmunta II Augusta

7 lipca 1572 roku w zamku w Knyszynie zmarł Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów. Jego śmierć zakończyła okres dziedzicznej monarchii w Polsce i zapoczątkowała epokę wolnych elekcji.

7 lipca 1572

Śmierć Zygmunta Augusta

7 lipca 1572 roku w Knyszynie zmarł Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów. Jego śmierć zakończyła erę dziedzicznego przekazywania władzy w Polsce i zapoczątkowała okres wolnych elekcji.

5 kwietnia 1573

Pierwsza wolna elekcja

Pierwsza wolna elekcja w historii Polski odbyła się w 1573 roku na polach wsi Kamień pod Warszawą. W wyniku 35-dniowego głosowania, w którym uczestniczyło około 40 000 szlachciców, wybrano Henryka Walezego na pierwszego króla elekcyjnego Rzeczypospolitej.

3 maja 1660

Pokój w Oliwie

Pokój w Oliwie został podpisany 3 maja 1660 roku w klasztorze cysterskim w Oliwie koło Gdańska. Traktat zakończył potop szwedzki (1655-1660) i wprowadził nowy ład w Europie Północnej. Na jego mocy Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do korony szwedzkiej, a Inflanty zostały podzielone między Polskę a Szwecję.

30 stycznia 1667

Rozejm w Andruszowie

Rozejm w Andruszowie z 30 stycznia 1667 roku to przełomowy traktat pokojowy między Rzeczpospolitą a Carstwem Rosyjskim. Na jego mocy Rosja otrzymała Smoleńszczyznę i Lewobrzeżną Ukrainę, a Rzeczpospolita zachowała Prawobrzeżną Ukrainę.

12 września 1683

Bitwa pod Wiedniem

Bitwa pod Wiedniem (12 września 1683) była przełomowym starciem, w którym połączone siły chrześcijańskie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego pokonały armię Imperium Osmańskiego dowodzoną przez Kara Mustafę. Zwycięstwo to powstrzymało ekspansję turecką w Europie i uratowało Wiedeń przed okupacją.

29 lutego 1768

Konfederacja barska

Konfederacja barska (1768-1772) była pierwszym polskim powstaniem narodowym, zawiązanym w obronie wiary katolickiej i niezależności Rzeczypospolitej przed rosyjską dominacją. Utworzona 29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu, mimo klęski militarnej stała się symbolem walki o niepodległość i zapoczątkowała tradycję powstań narodowych.

5 sierpnia 1772

Pierwszy rozbiór Polski

W 1772 roku nastąpił pierwszy rozbiór Polski dokonany przez Rosję, Prusy i Austrię. W wyniku tego wydarzenia Rzeczpospolita straciła około 211 000 km² terytorium oraz 4,5 miliona mieszkańców. Było to jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii Polski, które zapoczątkowało proces upadku państwa.

14 października 1773

Powstanie Komisji Edukacji Narodowej

Komisja Edukacji Narodowej (KEN) została utworzona 14 października 1773 roku z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Była pierwszym w Europie ministerstwem oświaty i jednym z najważniejszych osiągnięć epoki polskiego oświecenia.

3 maja 1791

Konstytucja 3 maja

Konstytucja 3 maja została uchwalona 3 maja 1791 roku jako pierwsza w Europie i druga na świecie spisana konstytucja. Dokument wprowadził fundamentalne zmiany w ustroju Rzeczypospolitej, w tym zniesienie liberum veto, ustanowienie dziedziczności tronu i trójpodział władzy. Mimo krótkiego okresu obowiązywania, stała się symbolem polskich dążeń niepodległościowych i reformatorskich.

23 stycznia 1793

Drugi rozbiór Polski

23 stycznia 1793 roku Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski. W wyniku tego wydarzenia Rzeczpospolita utraciła około 307 tys. km² terytorium, w tym dostęp do Morza Bałtyckiego. Rozbiór został zatwierdzony przez Sejm Grodzieński pod przymusem rosyjskim.

24 października 1795

III rozbiór Polski

III rozbiór Polski był ostatecznym aktem podziału Rzeczypospolitej Obojga Narodów między Rosję, Prusy i Austrię w 1795 roku. Po upadku powstania kościuszkowskiego i abdykacji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Polska zniknęła z mapy Europy na 123 lata.

24 października 1795

Trzeci rozbiór Polski

24 października 1795 roku w Petersburgu podpisano traktat rozbiorowy między Rosją, Prusami i Austrią, który doprowadził do całkowitego wymazania Polski z mapy Europy na 123 lata. Był to ostateczny akt likwidacji I Rzeczypospolitej.

11 listopada 1918

Odzyskanie Niepodległości

11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość po 123 latach zaborów. Rada Regencyjna przekazała władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu, co stało się symbolicznym momentem odrodzenia państwa polskiego.

11 listopada 1918

Koniec I wojny światowej w Polsce

11 listopada 1918 roku, gdy świat świętował zakończenie I wojny światowej, dla Polski rozpoczął się okres walk o niepodległość i granice. Proces kształtowania państwa polskiego trwał do 1922 roku i obejmował powstania, wojny oraz działania dyplomatyczne.

27 grudnia 1918

Powstanie Wielkopolskie

Powstanie Wielkopolskie (27 grudnia 1918 - 16 lutego 1919) było zwycięskim zrywem niepodległościowym Polaków przeciwko niemieckiemu zaborcy. Rozpoczęte w Poznaniu po przyjeździe Ignacego Jana Paderewskiego, doprowadziło do wyzwolenia większości terenów Wielkopolski i włączenia ich do odrodzonej Polski.

8 lutego 1919

Założenie PKO BP

8 lutego 1919 roku, na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, powstała Pocztowa Kasa Oszczędności - poprzednik dzisiejszego PKO Banku Polskiego. Była to pierwsza państwowa instytucja oszczędnościowa w odrodzonej Polsce.

11 lipca 1920

Plebiscyt na Warmii i Mazurach

11 lipca 1920 roku odbył się plebiscyt na Warmii i Mazurach, który miał zdecydować o przynależności państwowej tych terenów. W głosowaniu 97,8% głosujących opowiedziało się za Niemcami, a jedynie 2,2% za Polską. W wyniku plebiscytu tylko 5 gmin o łącznej powierzchni 44 km² zostało przyłączonych do Polski.

13 sierpnia 1920

Bitwa Warszawska 1920

Bitwa Warszawska, znana jako 'Cud nad Wisłą', była decydującym starciem wojny polsko-bolszewickiej. Pod dowództwem Józefa Piłsudskiego wojska polskie pokonały Armię Czerwoną, powstrzymując ekspansję komunizmu w Europie. Bitwa rozegrała się w dniach 13-25 sierpnia 1920 roku i zadecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę.

17 marca 1921

Konstytucja marcowa

17 marca 1921 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję marcową - pierwszą nowoczesną ustawę zasadniczą odrodzonej Polski. Dokument wprowadził demokratyczny ustrój parlamentarno-gabinetowy i szeroki katalog praw obywatelskich.

2 maja 1921

III Powstanie Śląskie

III powstanie śląskie było zbrojnym zrywem na Górnym Śląsku, który rozpoczął się w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku. Powstańcy pod dowództwem Wojciecha Korfantego walczyli o przyłączenie jak największej części Górnego Śląska do Polski. W wyniku powstania i późniejszych decyzji dyplomatycznych, Polska otrzymała znaczącą część regionu wraz z większością infrastruktury przemysłowej.

28 kwietnia 1924

Reforma walutowa Grabskiego

Przełomowa reforma walutowa przeprowadzona przez premiera Władysława Grabskiego w 1924 roku, która wprowadziła złotego polskiego i zakończyła okres hiperinflacji w II RP. Reforma obejmowała utworzenie Banku Polskiego oraz kompleksową reorganizację systemu finansowego państwa.

12 września 1924

Utworzenie KOP

12 września 1924 roku utworzono Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) - elitarną formację wojskową powołaną do ochrony wschodnich granic II Rzeczypospolitej przed sowieckimi dywersantami i przestępczością graniczną.

10 lutego 1926

Powstanie Gdyni

Gdynia otrzymała prawa miejskie 10 lutego 1926 roku, przekształcając się z małej wioski rybackiej w nowoczesny port morski. Ta transformacja była kluczowym elementem budowy niepodległej Polski i jej dostępu do morza.

12 maja 1926

Przewrót majowy

Zamach stanu przeprowadzony przez Józefa Piłsudskiego w dniach 12-15 maja 1926 roku w Warszawie. W wyniku walk zginęło 379 osób, a 920 zostało rannych. Wydarzenie to zakończyło okres rządów parlamentarnych i zapoczątkowało erę sanacji w II RP.

19 stycznia 1928

Powstanie BBWR

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) został utworzony 19 stycznia 1928 roku z inicjatywy Józefa Piłsudskiego jako odpowiedź na kryzys parlamentarny w Polsce. Organizacja miała na celu stworzenie stabilnego zaplecza dla rządu sanacyjnego i wprowadzenie reform państwowych.

26 października 1931

Proces Brzeski

Proces Brzeski (1931-1932) - jeden z najgłośniejszych procesów politycznych II Rzeczypospolitej, podczas którego sądzono jedenastu czołowych działaczy opozycji z Centrolewu. Oskarżonych o próbę zamachu stanu przetrzymywano w Twierdzy Brzeskiej, a następnie skazano na kary więzienia od 1,5 do 3 lat.

25 lipca 1932

Pakt o nieagresji Polska-ZSRR

25 lipca 1932 roku w Moskwie podpisano polsko-sowiecki pakt o nieagresji, który miał gwarantować pokojowe stosunki między oboma państwami do 1945 roku. Dokument został jednostronnie złamany przez ZSRR 17 września 1939 roku w wyniku agresji na Polskę.

12 lipca 1934

Obóz w Berezie Kartuskiej

Obóz w Berezie Kartuskiej był miejscem odosobnienia dla przeciwników politycznych sanacji, utworzonym w 1934 roku na mocy dekretu prezydenta Ignacego Mościckiego. W latach 1934-1939 przez obóz przeszło około 3000 więźniów, głównie działaczy komunistycznych, narodowych i ukraińskich.

23 kwietnia 1935

Konstytucja kwietniowa

Uchwalenie Konstytucji kwietniowej 23 kwietnia 1935 roku, która zastąpiła Konstytucję marcową z 1921 roku. Dokument znacząco wzmocnił władzę wykonawczą i pozycję prezydenta, wprowadzając system autorytarny w II Rzeczypospolitej. Konstytucja obowiązywała do końca II wojny światowej i była uznawana przez rząd na uchodźstwie do 1990 roku.

12 maja 1935

Śmierć Józefa Piłsudskiego

12 maja 1935 roku o godzinie 20:45 w Belwederze zmarł Józef Piłsudski - Marszałek Polski, Naczelnik Państwa i dwukrotny premier. Przyczyną śmierci był zaawansowany rak żołądka. Jego odejście zakończyło ważną epokę w dziejach Polski.

1 kwietnia 1936

COP

Centralny Okręg Przemysłowy (COP) to największy projekt gospodarczy II RP zainicjowany przez Eugeniusza Kwiatkowskiego. Realizowany w latach 1936-1939, obejmował tereny obecnych województw świętokrzyskiego, podkarpackiego i lubelskiego. Projekt zakładał budowę 51 zakładów przemysłowych i stworzenie 110 tysięcy miejsc pracy.

17 września 1939

Sowiecka okupacja wschodnich terenów polski

Sowiecka okupacja wschodnich terenów II Rzeczypospolitej rozpoczęła się 17 września 1939 roku, gdy Armia Czerwona przekroczyła granice Polski. Wydarzenie to było bezpośrednim skutkiem tajnego protokołu paktu Ribbentrop-Mołotow. Inwazja doprowadziła do masowych deportacji, represji i fundamentalnych zmian terytorialnych oraz demograficznych w Polsce.

22 lipca 1952

Uchwalenie Konstytucji PRL

22 lipca 1952 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dokument składający się z 91 artykułów wprowadził fundamentalne zmiany ustrojowe, sankcjonując socjalistyczny charakter państwa i władzy partii komunistycznej. Za przyjęciem konstytucji głosowało 451 posłów, przy rekordowej frekwencji 99%.

6 lutego 1989

Okrągły Stół i wybory 1989

Obrady Okrągłego Stołu (6 lutego - 5 kwietnia 1989) oraz pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne (4 czerwca 1989) to przełomowe wydarzenia, które zapoczątkowały transformację ustrojową w Polsce i doprowadziły do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

4 czerwca 1989

Wybory czerwcowe 1989

Pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne w Polsce, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Wydarzenie to było rezultatem ustaleń Okrągłego Stołu i doprowadziło do zwycięstwa Solidarności, upadku komunizmu oraz rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Polsce.

27 maja 1990

Pierwsze wybory samorządowe

27 maja 1990 roku odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory samorządowe w Polsce po upadku komunizmu. Wydarzenie to zapoczątkowało nową erę w funkcjonowaniu lokalnych społeczności, przekazując realną władzę w ręce obywateli.

9 grudnia 1990

Wybór Lecha Wałęsy na prezydenta

Lech Wałęsa zostaje pierwszym demokratycznie wybranym prezydentem Polski, zwyciężając w drugiej turze wyborów z wynikiem 74,25% głosów. To historyczne wydarzenie symbolizuje ostateczne zerwanie z komunizmem i początek demokratycznej Polski.

9 lipca 1997

Stan wojenny podczas powodzi tysiąclecia

9 lipca 1997 roku premier Włodzimierz Cimoszewicz ogłosił stan wojenny w czterech województwach południowej Polski w związku z katastrofalną powodzią. Była to pierwsza taka sytuacja w historii III RP, gdy klęska żywiołowa wymusiła wprowadzenie tak radykalnych środków prawnych.

8 lutego 1999

Premiera filmu 'Ogniem i mieczem'

8 lutego 1999 roku w warszawskim Teatrze Wielkim odbyła się premiera filmu 'Ogniem i mieczem' w reżyserii Jerzego Hoffmana. Film, będący adaptacją powieści Henryka Sienkiewicza, okazał się największym sukcesem kasowym w historii polskiej kinematografii, przyciągając ponad 7 milionów widzów.