24 października 1795 roku w Petersburgu podpisano traktat rozbiorowy między Rosją, Prusami i Austrią, który doprowadził do całkowitego wymazania Polski z mapy Europy na 123 lata. Był to ostateczny akt likwidacji I Rzeczypospolitej.

Trzeci rozbiór Polski z 1795 roku to jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii kraju. Stanowił ostateczny akt upadku I Rzeczypospolitej, w wyniku którego Polska na 123 lata zniknęła z mapy Europy. Trzy mocarstwa zaborcze - Rosja, Prusy i Austria - dokonały wówczas ostatecznego podziału pozostałych ziem polskich.

Ten tragiczny moment nastąpił zaledwie dwa lata po drugim rozbiorze i powstaniu kościuszkowskim. Był kulminacją długotrwałego procesu osłabiania państwa polskiego przez sąsiednie mocarstwa. Decyzja o trzecim rozbiorze zapadła 24 października 1795 roku w Petersburgu, gdzie przedstawiciele trzech zaborców podpisali traktat rozbiorowy. To wydarzenie na ponad wiek przekreśliło marzenia Polaków o niepodległości.

Rzeczpospolita w 1795 roku znajdowała się w krytycznym położeniu politycznym, terytorialnym i gospodarczym. Państwo polskie, znacząco osłabione po drugim rozbiorze, stanęło w obliczu całkowitej utraty suwerenności.

Powstanie Kościuszkowskie w 1794 roku było ostatnią próbą ratowania niepodległości Polski. Tadeusz Kościuszko ogłosił akt powstania 24 marca 1794 roku na krakowskim rynku. Insurekcja trwała 7 miesięcy i zakończyła się klęską pod Maciejowicami 10 października 1794 roku, gdzie Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej. Rzeź Pragi 4 listopada 1794 roku, podczas której zginęło 20 000 mieszkańców warszawskiej dzielnicy, symbolizowała tragiczny koniec powstania.

• Utratą 251 000 km² terytorium na rzecz Rosji i Prus w drugim rozbiorze
• Redukcją armii do 36 000 żołnierzy po drugim rozbiorze
• Zapaścią gospodarczą związaną z utratą dostępu do portów bałtyckich
• Paraliżem władzy centralnej spowodowanym działalnością konfederacji targowickiej
• Znaczącym spadkiem populacji z 8,8 mln do 4 mln mieszkańców po drugim rozbiorze

Aspekt osłabienia	Dane liczbowe
Utrata terytorium	251 000 km²
Redukcja armii	36 000 żołnierzy
Spadek populacji	Z 8,8 mln do 4 mln

Trzeci rozbiór Polski przebiegał w atmosferze całkowitego upadku państwowości polskiej po klęsce powstania kościuszkowskiego. Proces ten rozpoczął się jesienią 1795 roku, gdy mocarstwa zaborcze przystąpiły do ostatecznego podziału pozostałych ziem Rzeczypospolitej.

Rosja, Prusy i Austria przedstawiły konkretne żądania terytorialne podczas negocjacji rozbiorowych:

• Rosja zajęła 120 000 km² terenów wschodnich, włączając Kurlandię, Żmudź i pozostałe ziemie litewskie
• Prusy zagarnęły 48 000 km² obszaru, obejmującego Mazowsze z Warszawą, część Podlasia i Małopolski
• Austria otrzymała 47 000 km² powierzchni, w tym Kraków, Lublin i pozostałą część Małopolski

Traktat rozbiorowy został podpisany 24 października 1795 roku w Petersburgu przez przedstawicieli trzech mocarstw:

• Rosję reprezentował Nikołaj Repnin

• Prusy reprezentował Leopold Heinrich von Goltz

• Austrię reprezentował Johann Ludwig Cobenzl

• Całkowitą likwidację państwa polskiego

• Szczegółowe wytyczenie nowych granic między zaborcami

• Zobowiązanie do wzajemnego uznania nowych nabytków terytorialnych

• Ustalenie zasad dotyczących długów państwowych Rzeczypospolitej

Zaborca	Zajęte terytorium (km²)	Główne miasta
Rosja	120 000	Wilno, Grodno
Prusy	48 000	Warszawa, Białystok
Austria	47 000	Kraków, Lublin

Trzeci rozbiór Polski w 1795 roku doprowadził do całkowitej likwidacji państwa polskiego na mapie Europy. To wydarzenie zapoczątkowało 123-letni okres zaborów charakteryzujący się systematyczną rusyfikacją i germanizacją społeczeństwa polskiego.

• Abdykacja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 25 listopada 1795 roku w Grodnie
• Likwidacja centralnych instytucji państwowych: Sejmu Rzeczypospolitej Rady Nieustającej Komisji Edukacji Narodowej
• Zniesienie polskiej waluty i wprowadzenie systemów monetarnych państw zaborczych
• Kasacja polskiego wojska i wcielenie żołnierzy do armii zaborczych
• Wprowadzenie nowych systemów administracyjnych prawnych sądowniczych dostosowanych do standardów państw zaborczych

Zaborca	Zajęte Terytorium	Główne Miasta
Rosja	120 000 km²	Wilno Grodno Brześć
Prusy	48 000 km²	Warszawa Białystok Płock
Austria	47 000 km²	Kraków Lublin Sandomierz

• Wprowadzenie nowych granic celnych między terytoriami zaborczymi
• Reorganizacja administracji kościelnej dostosowana do nowych granic
• Likwidacja dotychczasowego podziału administracyjnego na województwa
• Narzucenie języków urzędowych państw zaborczych w administracji szkołach urzędach
• Rozpoczęcie procesów germanizacji i rusyfikacji na zagarniętych terenach

Życie Polaków pod zaborami charakteryzowało się systematyczną walką o zachowanie narodowej tożsamości w obliczu nasilającej się polityki rusyfikacji i germanizacji. Społeczeństwo polskie doświadczyło fundamentalnych zmian w strukturze społecznej administracyjnej i gospodarczej.

Warunki życia Polaków różniły się znacząco w poszczególnych zaborach:

Zabór	Główne cechy gospodarcze	Poziom uprzemysłowienia
Pruski	Intensywna modernizacja rolnictwa	65%
Rosyjski	Rozwój przemysłu włókienniczego	45%
Austriacki	Zacofanie gospodarcze	25%

Zabór pruski charakteryzował się intensywnym rozwojem rolnictwa i przemysłu. W zaborze rosyjskim rozwinął się przemysł włókienniczy w Łodzi i okręgu łódzkim. Zabór austriacki pozostawał najbardziej zacofany gospodarczo z wysokim poziomem analfabetyzmu sięgającym 70% społeczeństwa.

Polacy rozwinęli różnorodne formy oporu przeciwko polityce zaborców:

• Organizowanie tajnego nauczania języka polskiego literatury i historii
• Tworzenie organizacji kulturalnych teatrów i bibliotek
• Prowadzenie działalności wydawniczej w języku polskim
• Kultywowanie tradycji narodowych poprzez organizację patriotycznych uroczystości
• Rozwój polskiej prasy podziemnej i legalnej

Szczególną rolę w zachowaniu polskości odegrał Kościół katolicki stając się centrum życia duchowego i kulturalnego. W zaborze pruskim powstało Towarzystwo Naukowe Poznańskie a w Galicji działały polskie uniwersytety we Lwowie i Krakowie.

• Trzeci rozbiór Polski miał miejsce 24 października 1795 roku, gdy w Petersburgu przedstawiciele Rosji, Prus i Austrii podpisali traktat rozbiorowy.
• W wyniku rozbioru Polska straciła całkowitą niepodległość na 123 lata, a jej terytorium zostało podzielone między trzy państwa zaborcze.
• Rosja otrzymała największy obszar (120 000 km²), Prusy zagarnęły 48 000 km² wraz z Warszawą, a Austria 47 000 km² z Krakowem.
• Bezpośrednią przyczyną trzeciego rozbioru była klęska powstania kościuszkowskiego w 1794 roku oraz krytyczna sytuacja państwa po drugim rozbiorze.
• Konsekwencje rozbioru objęły abdykację króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, likwidację polskich instytucji państwowych oraz rozpoczęcie procesów rusyfikacji i germanizacji.

Trzeci rozbiór Polski z 1795 roku był końcowym aktem tragedii która doprowadziła do upadku I Rzeczypospolitej. Przywódcy Rosji Prus i Austrii ostatecznie podzielili między sobą polskie ziemie wymazując państwo polskie z mapy Europy na 123 lata.

To historyczne wydarzenie zapoczątkowało okres intensywnej rusyfikacji i germanizacji przez mocarstwa zaborcze. Pomimo tych przeciwności Polacy zachowali silne poczucie tożsamości narodowej dzięki działalności kulturalnej społecznej i religijnej.

Skutki trzeciego rozbioru były odczuwalne przez kolejne pokolenia kształtując współczesną świadomość narodową i determinację w dążeniu do zachowania niepodległości. Historia ta pozostaje ważną lekcją o znaczeniu jedności narodowej i determinacji w obronie suwerenności państwa.