W dniach 17-23 listopada 1892 roku w paryskiej dzielnicy Saint-Mandé odbył się zjazd założycielski Polskiej Partii Socjalistycznej. W spotkaniu uczestniczyło 18 delegatów reprezentujących środowiska socjalistyczne z trzech zaborów. Przyjęto program łączący postulaty niepodległościowe z socjalistycznymi.

Polska Partia Socjalistyczna (PPS) to jedna z najważniejszych organizacji politycznych w historii Polski która odegrała kluczową rolę w kształtowaniu nowoczesnego państwa polskiego. Jej początki sięgają burzliwego okresu zaborów gdy naród polski walczył o niepodległość i prawa społeczne.

Historia PPS oficjalnie rozpoczęła się w 1892 roku podczas zjazdu w Paryżu gdzie grupa polskich działaczy socjalistycznych postanowiła zjednoczyć różne nurty ruchu socjalistycznego w jedną organizację. Na czele tego historycznego wydarzenia stali między innymi Bolesław Limanowski i Stanisław Mendelson którzy wraz z innymi działaczami stworzyli fundamenty pod przyszłą działalność partii walczącej zarówno o niepodległość Polski jak i prawa robotników.

Polska Partia Socjalistyczna powstała podczas zjazdu założycielskiego w Paryżu, który zjednoczył różne nurty polskiego ruchu socjalistycznego. Utworzenie partii nastąpiło w wyniku długotrwałych przygotowań i konsultacji między działaczami emigracyjnymi.

Zjazd założycielski PPS odbył się w dniach 17-23 listopada 1892 roku w paryskiej dzielnicy Saint-Mandé. W spotkaniu uczestniczyło 18 delegatów reprezentujących środowiska socjalistyczne z trzech zaborów. Podczas zjazdu przyjęto program partii nazywany "programem paryskim", który łączył postulaty niepodległościowe z socjalistycznymi. Delegaci ustalili strukturę organizacyjną partii oraz wybrali pierwszy Centralny Komitet Robotniczy.

Działacz	Rola w PPS	Główny Wkład
Bolesław Limanowski	Ideolog	Sformułowanie programu niepodległościowego
Stanisław Mendelson	Organizator	Koordynacja działań założycielskich
Józef Piłsudski	Działacz krajowy	Organizacja struktur w kraju
Ignacy Mościcki	Członek-założyciel	Wsparcie techniczne organizacji
Maria Juszkiewiczowa	Działaczka	Organizacja sieci kontaktów

Kluczowe postacie założycielskie reprezentowały różne nurty polskiego ruchu socjalistycznego. Bolesław Limanowski opracował teoretyczne podstawy programu partii. Stanisław Mendelson koordynował prace organizacyjne zjazdu. Józef Piłsudski zajmował się tworzeniem struktur partyjnych na terenie kraju. Ignacy Mościcki odpowiadał za aspekty techniczne działalności organizacji, a Maria Juszkiewiczowa tworzyła sieć kontaktów między działaczami.

Program Polskiej Partii Socjalistycznej opierał się na dwóch głównych filarach: walce o niepodległość Polski oraz dążeniu do reform społeczno-ekonomicznych. Dokumentem programowym partii stał się "program paryski" przyjęty podczas zjazdu założycielskiego w 1892 roku.

PPS stawiała odzyskanie niepodległości Polski jako priorytetowy cel działalności. Partia postulowała utworzenie demokratycznej republiki polskiej z równymi prawami dla wszystkich obywateli. Program zakładał:

• Zjednoczenie ziem polskich znajdujących się pod zaborami

• Walkę z rusyfikacją i germanizacją społeczeństwa polskiego

• Budowę struktur państwowych niezależnych od zaborców

• Rozwój polskiej kultury i oświaty narodowej

• Wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy

• Zakaz zatrudniania dzieci poniżej 14 roku życia

• Ustanowienie powszechnych ubezpieczeń społecznych

• Nacjonalizację kluczowych gałęzi przemysłu

• Reformę rolną zakładającą parcelację wielkiej własności ziemskiej

• Bezpłatną edukację i opiekę zdrowotną

Element programu	Szczegóły
Czas pracy	8 godzin dziennie
Wiek pracowniczy	Powyżej 14 lat
Własność	Uspołecznienie środków produkcji
Edukacja	Bezpłatna i powszechna
Opieka medyczna	Dostępna dla wszystkich
Reforma rolna	Parcelacja majątków ziemskich

Polska Partia Socjalistyczna intensywnie rozwijała swoją działalność w okresie poprzedzającym odzyskanie niepodległości. Partia koncentrowała się na budowie struktur organizacyjnych w trzech zaborach oraz prowadzeniu działalności niepodległościowej i społecznej.

PPS prowadziła aktywną działalność konspiracyjną we wszystkich trzech zaborach. W zaborze rosyjskim partia organizowała strajki robotnicze w latach 1905-1907, mobilizując 400 000 pracowników w samej Warszawie. Na terenie zaboru austriackiego PPS-owcy utworzyli legalne struktury partyjne w 1897 roku, wydając czasopismo "Naprzód" w nakładzie 15 000 egzemplarzy. W zaborze pruskim działalność koncentrowała się na obronie praw polskich robotników poprzez organizację związków zawodowych w 25 największych miastach przemysłowych.

W listopadzie 1906 roku doszło do podziału PPS na dwie frakcje. PPS-Frakcja Rewolucyjna pod przywództwem Józefa Piłsudskiego skupiała 8000 członków koncentrujących się na walce niepodległościowej. PPS-Lewica zgromadziła 5500 działaczy stawiających na pierwszym miejscu postulaty socjalne. Rozłam doprowadził do utworzenia odrębnych struktur organizacyjnych:

• PPS-Frakcja Rewolucyjna:
• Utworzenie Organizacji Bojowej
• Rozwój struktur paramilitarnych
• Akcje ekspropriacyjne w 12 miastach
• PPS-Lewica:
• Koncentracja na działalności związkowej
• Organizacja strajków ekonomicznych

Frakcja	Liczba członków	Główne obszary działania	Liczba akcji zbrojnych
PPS-FR	8000	Działalność niepodległościowa	150
PPS-Lewica	5500	Działalność społeczna	25

Polska Partia Socjalistyczna odegrała kluczową rolę w procesie odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Partia łączyła działalność niepodległościową z postulatami społecznymi, tworząc szeroki front walki o wolność Polski.

Józef Piłsudski związał się z PPS w 1892 roku, stając się jednym z jej najważniejszych przywódców. W 1904 roku zorganizował Organizację Bojową PPS, która przeprowadziła 2500 akcji zbrojnych przeciwko władzy carskiej. PPS pod kierownictwem Piłsudskiego utworzyła w 1908 roku Związek Walki Czynnej, przekształcony następnie w paramilitarne organizacje: Związek Strzelecki "Strzelec" we Lwowie i Towarzystwo "Strzelec" w Krakowie.

• Organizowanie strajków robotniczych w latach 1905-1907 w Królestwie Polskim
• Tworzenie struktur wojskowych w postaci Pogotowia Bojowego PPS
• Prowadzenie akcji dywersyjnych przeciwko zaborcom
• Współtworzenie Polskiej Organizacji Wojskowej w 1914 roku
• Udział w formowaniu Legionów Polskich podczas I wojny światowej

Rok	Działania PPS	Liczba uczestników
1905	Strajk powszechny	400 000
1906	Akcje zbrojne OB PPS	7 500
1914	Członkowie POW	20 000
1918	Rozbrajanie okupantów	30 000

PPS pozostaje znaczącym punktem odniesienia dla współczesnych ugrupowań lewicowych w Polsce. Partie takie jak Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) czy Nowa Lewica kultywują tradycje PPS poprzez adaptację jej historycznych postulatów do współczesnych realiów politycznych.

Obecność ideowego dziedzictwa PPS przejawia się w trzech kluczowych obszarach:

1. Program społeczny

• Postulaty dotyczące praw pracowniczych
• Walka o równouprawnienie płci
• Dążenie do powszechnego dostępu do edukacji
• Ochrona praw mniejszości społecznych

1. Struktura organizacyjna

• Model demokratycznego podejmowania decyzji
• Aktywne działanie w środowiskach lokalnych
• Współpraca z organizacjami związkowymi
• Utrzymywanie kontaktów międzynarodowych

1. Symbolika i tradycja

• Czerwona róża jako symbol partii
• Obchody święta 1 maja
• Odwoływanie się do postaci historycznych
• Kultywowanie pamięci o działaczach PPS

Element dziedzictwa	Współczesna adaptacja
Prawa pracownicze	Walka o podwyższenie płacy minimalnej
Równouprawnienie	Parytety na listach wyborczych
Edukacja	Postulat bezpłatnego szkolnictwa wyższego
Ochrona zdrowia	Program powszechnej opieki medycznej

Współczesne partie lewicowe wykorzystują doświadczenia PPS w budowaniu programów wyborczych oraz strategii politycznych. Organizacje takie jak Polska Partia Socjalistyczna (reaktywowana w 1987 roku) czy Unia Pracy bezpośrednio nawiązują do tradycji PPS poprzez przyjęcie podobnych założeń programowych oraz wykorzystanie historycznej symboliki.

• PPS została oficjalnie założona podczas zjazdu w Paryżu w listopadzie 1892 roku, jednocząc różne nurty polskiego ruchu socjalistycznego.
• Głównymi założycielami partii byli Bolesław Limanowski i Stanisław Mendelson, a kluczową rolę w jej rozwoju odegrał późniejszy Marszałek Polski Józef Piłsudski.
• Program partii opierał się na dwóch głównych filarach: walce o niepodległość Polski oraz dążeniu do reform społeczno-ekonomicznych, w tym 8-godzinnego dnia pracy.
• W 1906 roku doszło do rozłamu PPS na dwie frakcje: PPS-Frakcję Rewolucyjną pod przywództwem Piłsudskiego oraz PPS-Lewicę.
• PPS odegrała kluczową rolę w odzyskaniu niepodległości Polski w 1918 roku poprzez organizację strajków, tworzenie struktur wojskowych i prowadzenie akcji dywersyjnych.
• Dziedzictwo PPS jest kontynuowane przez współczesne partie lewicowe, które adaptują historyczne postulaty partii do obecnych realiów politycznych.

Polska Partia Socjalistyczna zapisała się w historii jako kluczowa organizacja polityczna łącząca walkę o niepodległość z postulatami społecznymi. Jej powstanie w 1892 roku w Paryżu stanowiło przełomowy moment dla polskiego ruchu socjalistycznego i niepodległościowego.

Działalność PPS wywarła ogromny wpływ na kształtowanie się nowoczesnego państwa polskiego. Program partii obejmujący zarówno walkę o niepodległość jak i prawa pracownicze stworzył fundamenty pod późniejsze reformy społeczne. Współczesne ugrupowania lewicowe nadal czerpią z dziedzictwa PPS adaptując jej postulaty do aktualnych wyzwań społeczno-politycznych.