22 lipca 1952 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dokument składający się z 91 artykułów wprowadził fundamentalne zmiany ustrojowe, sankcjonując socjalistyczny charakter państwa i władzy partii komunistycznej. Za przyjęciem konstytucji głosowało 451 posłów, przy rekordowej frekwencji 99%.

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowiła fundamentalny dokument prawny określający ustrój państwa w okresie komunizmu. Jej uchwalenie było kluczowym momentem w historii powojennej Polski który na długie lata ukształtował system polityczny kraju.

Proces tworzenia konstytucji PRL trwał kilka lat i był ściśle kontrolowany przez władze komunistyczne oraz Związek Radziecki. Dokument ten zastąpił tzw. Małą Konstytucję z 1947 roku wprowadzając nowy porządek prawny wzorowany na rozwiązaniach radzieckich. Jego głównym celem było prawne usankcjonowanie socjalistycznego charakteru państwa i władzy partii komunistycznej.

Tło historyczne uchwalenia Konstytucji PRL kształtowało się w okresie intensywnych przemian polityczno-społecznych po zakończeniu II wojny światowej. Zmiany te charakteryzowały się stopniowym umacnianiem władzy komunistycznej w Polsce.

Polska powojenna znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego na mocy ustaleń konferencji w Jałcie z lutego 1945 roku. Komunistyczna Polska Partia Robotnicza przejęła kontrolę nad kluczowymi instytucjami państwowymi poprzez:

• Wprowadzenie systemu monopartyjnego

• Eliminację legalnej opozycji politycznej

• Kontrolę aparatu bezpieczeństwa

• Nacjonalizację przemysłu

• Przeprowadzenie reformy rolnej

• Narzucenie modelu gospodarki planowanej

• Wprowadzenie wzorców radzieckich w administracji państwowej

• Kontrolę nad polską armią

• Obsadzanie kluczowych stanowisk przez osoby lojalne wobec Moskwy

• Wymuszanie przyjęcia radzieckich rozwiązań konstytucyjnych

Rok	Wydarzenie
1945	Utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej
1947	Uchwalenie Małej Konstytucji
1948	Powstanie PZPR
1952	Uchwalenie Konstytucji PRL

Proces tworzenia Konstytucji PRL rozpoczął się w 1949 roku i trwał do 1952 roku. Władze komunistyczne realizowały założenia zgodne z radzieckim modelem ustrojowym przy ścisłej współpracy z ekspertami z ZSRR.

Sejm Ustawodawczy powołał Komisję Konstytucyjną 26 maja 1951 roku. W jej skład weszło 103 posłów na czele z Bolesławem Bierutem. Komisja działała w 3 podkomisjach:

• Podkomisja Ogólna zajmująca się sprawami ideologicznymi
• Podkomisja Redakcyjna odpowiedzialna za tekst dokumentu
• Podkomisja Zagadnień Prawno-Ustrojowych pracująca nad rozwiązaniami systemowymi

Prace Komisji nadzorowali radzieccy eksperci konstytucjonaliści z profesorem Arżanowem na czele. Projekt konstytucji powstał na podstawie wzorca radzieckiej konstytucji z 1936 roku.

Projekt konstytucji zawierał fundamentalne zasady nowego ustroju:

• Wprowadzenie dyktatury proletariatu jako podstawy władzy
• Ustanowienie własności społecznej środków produkcji
• Centralne planowanie gospodarki narodowej
• Umocnienie sojuszu ze Związkiem Radzieckim
• Likwidacja trójpodziału władzy na rzecz jednolitej władzy państwowej

Kategoria	Liczba
Wszystkie zgłoszone poprawki	2897
Zaakceptowane poprawki	285
Poprawki merytoryczne	106
Poprawki redakcyjne	179

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1952 roku. Data uchwalenia nie była przypadkowa - zbiegła się z ósmą rocznicą ogłoszenia Manifestu PKWN.

Głosowanie w Sejmie Ustawodawczym odbyło się podczas 109 posiedzenia izby. Za przyjęciem Konstytucji PRL głosowało 451 posłów, przy czym nie odnotowano głosów przeciwnych ani wstrzymujących się. Obecnych było 99% składu izby, co stanowiło rekordową frekwencję w historii tego parlamentu. Marszałek Sejmu Władysław Kowalski przeprowadził procedurę głosowania imiennego, podczas której każdy z posłów wstawał i wyrażał swoje poparcie dla ustawy zasadniczej.

Konstytucja PRL weszła w życie po publikacji w Dzienniku Ustaw nr 33, poz. 232 z dnia 22 lipca 1952 roku. Dokument składał się z 91 artykułów podzielonych na 10 rozdziałów. Oficjalne ogłoszenie konstytucji zostało poprzedzone masową kampanią propagandową w mediach państwowych. Radio nadawało specjalne audycje informacyjne, a prasa publikowała obszerne artykuły wyjaśniające znaczenie nowej ustawy zasadniczej. Uroczystości związane z ogłoszeniem konstytucji zorganizowano w większości miast wojewódzkich, gdzie odbyły się wiece poparcia z udziałem przedstawicieli władz partyjnych.

Dane dotyczące uchwalenia Konstytucji PRL
Data uchwalenia	22 lipca 1952
Liczba głosów za	451
Głosy przeciw	0
Głosy wstrzymujące	0
Frekwencja posłów	99%
Liczba artykułów	91
Liczba rozdziałów	10

Konstytucja PRL z 1952 roku wprowadzała fundamentalne zmiany w systemie prawnym Polski. Dokument składał się z 91 artykułów określających zasady funkcjonowania państwa socjalistycznego.

Konstytucja PRL definiowała Polskę jako państwo demokracji ludowej. Kluczowe postanowienia obejmowały:

• Wprowadzenie jedności władzy państwowej w miejsce trójpodziału władzy

• Ustanowienie przewodniej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej

• Uznanie własności społecznej jako podstawy ustroju gospodarczego

• Wprowadzenie centralnego planowania gospodarki narodowej

• Umocnienie sojuszu ze Związkiem Radzieckim

• Powierzenie Sejmowi najwyższej władzy państwowej

• Utworzenie Rady Państwa jako kolegialnej głowy państwa

• Gwarancję prawa do pracy z określeniem minimalnego wynagrodzenia

• Zapewnienie bezpłatnej opieki zdrowotnej dla pracujących

• Wprowadzenie powszechnego prawa do nauki

• Zagwarantowanie równouprawnienia kobiet i mężczyzn

• Deklarację wolności sumienia wyznania

• Ustanowienie obowiązku ochrony własności społecznej

• Wprowadzenie powszechnego obowiązku obrony ojczyzny

Aspekt Konstytucyjny	Charakterystyka
Liczba artykułów	91
Rozdziały	10
System rządów	Demokracja ludowa
Własność	Społeczna dominująca
Gospodarka	Centralnie planowana
Głowa państwa	Rada Państwa (kolegialna)
Organ władzy najwyższej	Sejm

Konstytucja PRL z 1952 roku wprowadziła fundamentalne przekształcenia w funkcjonowaniu państwa polskiego. Zmiany dotknęły zarówno sfery ustrojowej jak i codziennego życia obywateli.

• Likwidacja trójpodziału władzy na rzecz jednolitej władzy państwowej z dominującą rolą Sejmu

• Wprowadzenie zasady centralizmu demokratycznego w administracji państwowej

• Ustanowienie Rady Państwa jako kolegialnej głowy państwa

• Formalne podporządkowanie organów państwowych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej

• Wprowadzenie planowania centralnego w gospodarce

• Nacjonalizacja kluczowych gałęzi przemysłu

• Likwidacja samorządu terytorialnego na rzecz rad narodowych

• Wprowadzenie bezpłatnej służby zdrowia dostępnej dla wszystkich obywateli

• Ustanowienie powszechnego systemu oświaty z bezpłatnym szkolnictwem

• Zagwarantowanie prawa do pracy i wypoczynku

• Wprowadzenie systemu świadczeń socjalnych

• Formalne równouprawnienie kobiet w życiu społecznym zawodowym

• Ograniczenie własności prywatnej na rzecz własności państwowej

• Wprowadzenie cenzury i kontroli mediów

• Ustanowienie systemu nomenklatury partyjnej w zatrudnieniu

• Ograniczenie swobód religijnych mimo formalnych gwarancji konstytucyjnych

Obszar zmian	Przed Konstytucją	Po Konstytucji
System władzy	Trójpodział władzy	Jednolita władza państwowa
Gospodarka	Elementy rynkowe	Centralne planowanie
Własność	Mieszana	Dominacja państwowa
Edukacja	Częściowo płatna	Bezpłatna
Opieka zdrowotna	Ograniczona	Powszechna

• Konstytucja PRL została uchwalona 22 lipca 1952 roku przez Sejm Ustawodawczy przy rekordowej frekwencji 99% posłów
• Za przyjęciem konstytucji głosowało 451 posłów, nie było głosów przeciwnych ani wstrzymujących się
• Dokument składał się z 91 artykułów podzielonych na 10 rozdziałów i wprowadzał fundamentalne zmiany ustrojowe wzorowane na modelu radzieckim
• Główne założenia obejmowały wprowadzenie dyktatury proletariatu, własności społecznej i centralnego planowania gospodarki
• Konstytucja PRL formalnie zastąpiła tzw. Małą Konstytucję z 1947 roku i obowiązywała do 1989 roku, sankcjonując prawnie socjalistyczny charakter państwa

Uchwalenie Konstytucji PRL 22 lipca 1952 roku było przełomowym momentem w historii powojennej Polski. Dokument ten formalnie zakończył proces transformacji ustrojowej rozpoczęty po II wojnie światowej i ugruntował socjalistyczny charakter państwa.

Nowa konstytucja stworzona pod nadzorem radzieckich ekspertów wprowadziła fundamentalne zmiany w systemie prawnym Polski. Jej zapisy nie tylko zdefiniowały nowy ustrój państwa ale także wpłynęły na życie codzienne obywateli poprzez wprowadzenie bezpłatnej służby zdrowia powszechnej edukacji i gwarancji zatrudnienia.

Choć konstytucja formalnie gwarantowała szereg praw i swobód obywatelskich w praktyce stała się narzędziem legitymizacji władzy komunistycznej i podporządkowania Polski Związkowi Radzieckiemu na kolejne dekady.