Masowy protest robotniczy w Poznaniu przeciwko komunistycznej władzy, rozpoczęty przez pracowników Zakładów Cegielskiego. W wyniku starć z wojskiem i milicją zginęło 57 osób, a 600 zostało rannych. Wydarzenia te stały się symbolem walki o godność i sprawiedliwość społeczną.

Wydarzenia poznańskie z czerwca 1956 roku stanowią jeden z najważniejszych momentów w powojennej historii Polski. Ten pierwszy masowy protest robotniczy przeciwko komunistycznej władzy wstrząsnął nie tylko Poznaniem ale i całym krajem.

28 czerwca 1956 roku pracownicy Zakładów Przemysłu Metalowego H. Cegielski (wówczas noszących nazwę Zakładów im. Józefa Stalina) wyszli na ulice Poznania. To co rozpoczęło się jako pokojowa manifestacja w sprawie warunków pracy i płac szybko przerodziło się w dramatyczne starcia z wojskiem i milicją. Wydarzenia te stały się symbolem walki Polaków o godność swobody obywatelskie i sprawiedliwość społeczną.

Wydarzenia poznańskie rozegrały się w okresie poststalinowskim, podczas narastającego napięcia społecznego i kryzysu gospodarczego w Polsce. Stanowiły one pierwszą masową manifestację niezadowolenia społecznego w powojennej historii kraju.

Polska w 1956 roku znajdowała się w głębokim kryzysie ekonomicznym po okresie stalinizmu. System gospodarczy charakteryzował się:

• Nierealistycznymi normami produkcyjnymi narzuconymi przez plan 6-letni

• Brakami podstawowych artykułów w sklepach

• Obniżeniem realnych płac robotników o 25% w stosunku do 1949 roku

• Przymusową kolektywizacją rolnictwa

• Nadmiernym rozwojem przemysłu ciężkiego kosztem dóbr konsumpcyjnych

• Robotnicy Zakładów Cegielskiego borykali się z błędnym naliczaniem podatku od wynagrodzeń

• Załoga zakładów od marca 1956 prowadziła nieudane negocjacje z ministerstwem

• Warunki pracy ulegały systematycznemu pogorszeniu

• Wprowadzono podwyższone normy produkcyjne bez adekwatnego wzrostu płac

• Występowały braki w zaopatrzeniu sklepów robotniczych

• Narastała frustracja związana z ignorowaniem postulatów pracowniczych przez władze

Wskaźnik ekonomiczny	Wartość w 1956
Spadek realnych płac	25%
Liczba pracowników ZISPO	13 000
Średnia pensja robotnika	1000 zł
Cena chleba	3 zł
Zadłużenie państwa wobec pracowników	11 mln zł

28 czerwca 1956 roku o godzinie 6:30 rozpoczął się protest robotniczy w Poznaniu, który przeszedł do historii jako "Czarny Czwartek". Wydarzenia tego dnia rozwijały się dynamicznie, przekształcając się z pokojowej manifestacji w dramatyczną konfrontację z władzą.

O świcie pracownicy Zakładów Cegielskiego przerwali pracę i wyszli na ulice. Około 80% załogi zakładu (ponad 16 000 osób) dołączyło do protestu. Robotnicy utworzyli grupę delegatów, która udała się do siedziby władz wojewódzkich z postulatami dotyczącymi podwyżek płac, zmian norm produkcyjnych i poprawy warunków pracy.

Do protestujących dołączyli pracownicy innych zakładów przemysłowych:

• Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego
• Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego
• Poznańskich Zakładów Przemysłu Odzieżowego

Liczba manifestantów wzrosła do 100 000 osób. Tłum przemaszerował na plac przed Zamkiem Cesarskim, gdzie mieściła się siedziba Miejskiej Rady Narodowej. Demonstranci nieśli transparenty z hasłami: "Chleba i Wolności" oraz "Precz z wyzyskiem świata pracy".

Sytuacja zaostrzyła się około godziny 10:00:

• Grupa demonstrantów zajęła budynek Urzędu Bezpieczeństwa
• Do miasta wkroczyły jednostki 19 Dywizji Pancernej (około 10 000 żołnierzy)
• Na ulicach pojawiło się 360 czołgów i 30 transporterów opancerzonych

Straty podczas wydarzeń	Liczba
Zabici cywile	57
Ranni	600
Aresztowani	746

Starcia trwały do późnych godzin nocnych. Władze wykorzystały broń palną wobec demonstrantów, co doprowadziło do licznych ofiar. Symbolem wydarzeń stała się śmierć 13-letniego Romka Strzałkowskiego.

Władze komunistyczne zareagowały na wydarzenia poznańskie z bezwzględną stanowczością, wykorzystując zarówno siłę militarną jak i aparat propagandowy do stłumienia protestów.

Do stłumienia protestów władze skierowały 10 000 żołnierzy 19 Dywizji Pancernej wyposażonych w 360 czołgów T-34. Operacją pacyfikacyjną dowodził gen. Stanisław Popławski, który wydał rozkaz użycia broni przeciwko demonstrantom. Na ulicach Poznania pojawiło się 880 funkcjonariuszy UB, MO i KBW, którzy przeprowadzali masowe aresztowania uczestników protestu.

• Publikowanie w prasie sfabrykowanych relacji o "chuligańskich wybrykach"
• Emisja w radio audycji potępiających "wrogów ludu"
• Organizowanie wieców poparcia dla władzy w zakładach pracy
• Rozpowszechnianie ulotek oskarżających protestujących o współpracę z zachodnimi wywiadami
• Cenzurowanie informacji o rzeczywistej skali protestów

Działania propagandowe	Liczba w czerwcu 1956
Artykuły prasowe potępiające protest	127
Wiece poparcia dla władzy	56
Wystąpienia radiowe	34
Kolportowane ulotki (w tysiącach)	250

Wydarzenia poznańskie z 1956 roku przyniosły daleko idące konsekwencje zarówno dla społeczeństwa jak i władzy komunistycznej w Polsce. Następstwa protestów odcisnęły trwałe piętno na relacjach między władzą a obywatelami.

Bilans wydarzeń poznańskich objął 57 ofiar śmiertelnych w tym 13-letniego Romka Strzałkowskiego oraz 600 rannych osób. Władze aresztowały 746 uczestników protestów z czego:

• Skazano 323 osoby w procesach pokazowych

• Uwięziono 51 demonstrantów na okres powyżej 6 miesięcy

• Zwolniono z pracy 250 uczestników protestów

• Relegowano ze studiów 82 studentów biorących udział w manifestacjach

• Władysław Gomułka objął stanowisko I sekretarza KC PZPR w październiku 1956

• Wprowadzono częściową liberalizację systemu politycznego

• Zrezygnowano z kolektywizacji rolnictwa

• Złagodzono cenzurę w mediach kulturalnych

• Zreformowano system naliczania płac w zakładach przemysłowych

• Zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

• Podpisano nowe porozumienia gospodarcze ze Związkiem Radzieckim

Kategoria zmian	Liczba wprowadzonych reform
Gospodarcze	14
Polityczne	8
Społeczne	6
Administracyjne	5

Wydarzenia poznańskie z czerwca 1956 roku stanowiły przełomowy moment w historii PRL, demaskując kryzys systemu komunistycznego w Polsce. Ten pierwszy masowy protest robotniczy zapoczątkował proces przemian społeczno-politycznych kraju.

Wydarzenia poznańskie przyspieszyły proces destalinizacji w Polsce, bezpośrednio wpływając na dojście do władzy Władysława Gomułki w październiku 1956 roku. Proces ten doprowadził do:

• Wprowadzenia reform gospodarczych obejmujących zmianę systemu płac w przemyśle

• Rezygnacji z przymusowej kolektywizacji rolnictwa

• Złagodzenia cenzury w mediach kulturalnych

• Ograniczenia wpływów aparatu bezpieczeństwa

• Reorganizacji stosunków ze Związkiem Radzieckim

• Pomnik Poznańskich Krzyży odsłonięty w 1981 roku przy placu Mickiewicza

• Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956 otwarte w 2007 roku

• Tablice pamiątkowe w miejscach kluczowych wydarzeń:

• Zakłady Cegielskiego

• Budynek dawnego UB

• Miejsce śmierci Romka Strzałkowskiego

• Coroczne obchody rocznicowe organizowane 28 czerwca

• Nadanie statusu święta państwowego Narodowego Dnia Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956

Forma upamiętnienia	Rok powstania	Lokalizacja
Pomnik Poznańskich Krzyży	1981	Plac Mickiewicza
Muzeum Powstania Poznańskiego	2007	Zamek Cesarski
Izba Pamięci Czerwca '56	1991	Zakłady Cegielskiego

• Wydarzenia poznańskie miały miejsce 28 czerwca 1956 roku, kiedy to robotnicy Zakładów Cegielskiego wyszli na ulice w proteście przeciwko warunkom pracy i płacom.
• W proteście wzięło udział około 100 000 osób, w tym pracownicy wielu zakładów przemysłowych Poznania. Pokojowa manifestacja przerodziła się w krwawe starcia z wojskiem i milicją.
• W wyniku pacyfikacji protestów zginęło 57 osób (w tym 13-letni Romek Strzałkowski), 600 zostało rannych, a 746 aresztowanych. Do tłumienia protestów użyto 360 czołgów i 10 000 żołnierzy.
• Wydarzenia poznańskie przyspieszyły proces destalinizacji w Polsce i przyczyniły się do dojścia do władzy Władysława Gomułki w październiku 1956 roku oraz wprowadzenia częściowych reform gospodarczych i politycznych.
• Czerwiec '56 był pierwszym masowym protestem robotniczym w powojennej Polsce i stał się symbolem walki o godność, swobody obywatelskie i sprawiedliwość społeczną.

Wydarzenia poznańskie z 28 czerwca 1956 roku wywarły nieodwracalny wpływ na historię Polski. Ten robotniczy protest przeciwko komunistycznej władzy pokazał siłę zjednoczonego społeczeństwa w walce o podstawowe prawa i godność.

Mimo tragicznego bilansu 57 ofiar śmiertelnych i 600 rannych protest doprowadził do znaczących zmian systemowych. Dojście do władzy Władysława Gomułki otworzyło drogę do reform gospodarczych społecznych i politycznych które złagodziły najbardziej restrykcyjne aspekty systemu komunistycznego.

Czerwiec '56 pozostaje symbolem odwagi i determinacji Polaków w dążeniu do sprawiedliwości społecznej. Obecnie liczne miejsca pamięci i coroczne obchody przypominają o znaczeniu tych wydarzeń które stały się katalizatorem przemian w powojennej Polsce.