Tragiczne wydarzenia na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku, kiedy władze komunistyczne krwawo stłumiły protesty robotnicze przeciwko podwyżkom cen. W wyniku brutalnej pacyfikacji zginęło 41 osób, a ponad tysiąc zostało rannych.

Wydarzenia grudniowe na Wybrzeżu z 1970 roku stanowią jeden z najważniejszych i najtragiczniejszych momentów w powojennej historii Polski. Do protestów doszło między 14 a 22 grudnia, kiedy robotnicy wystąpili przeciwko drastycznej podwyżce cen żywności wprowadzonej przez komunistyczne władze.

Głównym epicentrum wydarzeń stały się miasta Wybrzeża - Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Elbląg. Protesty rozpoczęte w Stoczni Gdańskiej szybko przerodziły się w masowe manifestacje, które władze próbowały stłumić przy użyciu milicji i wojska. W wyniku brutalnych działań sił bezpieczeństwa śmierć poniosło kilkadziesiąt osób, a setki zostały ranne. Te dramatyczne wydarzenia doprowadziły do zmiany władzy w Polsce - Władysława Gomułkę zastąpił Edward Gierek.

Wydarzenia Grudniowe 1970 roku były rezultatem narastającego niezadowolenia społecznego związanego z pogarszającą się sytuacją ekonomiczną w Polsce Ludowej. Kryzys gospodarczy końca lat 60. doprowadził do radykalnych decyzji władz komunistycznych.

Gospodarka PRL w latach 60. charakteryzowała się:

• Nieefektywnym systemem centralnego planowania
• Rosnącym zadłużeniem zagranicznym sięgającym 1,1 mld dolarów
• Spadkiem tempa wzrostu produkcji przemysłowej z 8,5% do 4%
• Brakami w zaopatrzeniu sklepów w podstawowe artykuły

Wskaźnik gospodarczy	1960	1970
Wzrost produkcji	8,5%	4,0%
Zadłużenie (mld $)	0,8	1,1

Decyzja o podwyżkach cen została ogłoszona 12 grudnia 1970 roku:

• Mięso zdrożało o 17,6%
• Mąka podrożała o 16,6%
• Ryby zdrożały o 11,7%
• Dżemy podrożały o 36,2%

Produkt	Wzrost cen
Mięso	17,6%
Mąka	16,6%
Ryby	11,7%
Dżemy	36,2%

Podwyżki wprowadzono w okresie przedświątecznym co dodatkowo zaostrzyło reakcję społeczeństwa. Komunikat o zmianach cen został przedstawiony w mediach bez wcześniejszych konsultacji społecznych.

Protesty rozpoczęły się 14 grudnia 1970 roku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Robotnicy odmówili podjęcia pracy w proteście przeciwko podwyżkom cen, a manifestacje szybko rozprzestrzeniły się na inne miasta wybrzeża.

Pracownicy Stoczni Gdańskiej rozpoczęli strajk o godzinie 6:00 rano 14 grudnia. Około 3000 stoczniowców wyszło na ulice miasta, kierując się pod siedzibę Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Demonstranci podpalili budynek KW PZPR, a starcia z milicją doprowadziły do pierwszych ofiar. Milicja użyła gazów łzawiących, armatek wodnych i broni palnej. Do wieczora w Gdańsku zginęło 6 osób, a 300 zostało rannych.

15 grudnia protesty objęły Gdynię i Szczecin. W Gdyni strajk rozpoczął się w Stoczni im. Komuny Paryskiej, gdzie około 5000 robotników przyłączyło się do manifestacji. Szczególnie tragiczny okazał się 17 grudnia, nazwany "Czarnym Czwartkiem", gdy wojsko otworzyło ogień do robotników idących do pracy przy przystanku SKM Gdynia Stocznia. W Szczecinie protestujący podpalili budynek KW PZPR, a starcia z siłami porządkowymi trwały do 22 grudnia. Bilans ofiar w Szczecinie wyniósł 16 zabitych i 117 rannych.

Miasto	Liczba ofiar śmiertelnych	Liczba rannych
Gdańsk	6	300
Gdynia	18	420
Szczecin	16	117

Władze komunistyczne podjęły brutalną decyzję o użyciu siły wobec protestujących robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. Do tłumienia manifestacji skierowano 27 tysięcy żołnierzy wyposażonych w 550 czołgów i 750 transporterów opancerzonych.

17 grudnia 1970 roku w Gdyni doszło do największej tragedii Grudnia '70. O godzinie 6:00 rano wojsko otworzyło ogień do robotników zmierzających do pracy przy przystanku SKM Gdynia Stocznia. Symbolem masakry stał się obraz zabitego 18-letniego Zbyszka Godlewskiego, niesionego na drzwiach przez współtowarzyszy. Wydarzenia te przeszły do historii jako "Czarny Czwartek".

Pacyfikacja protestów przyniosła tragiczny bilans ofiar w głównych miastach Wybrzeża:

Miasto	Zabici	Ranni
Gdynia	18	420
Gdańsk	6	300
Szczecin	16	117
Elbląg	1	33

Łącznie w czasie wydarzeń grudniowych zginęło 41 osób a 1164 zostało rannych. Większość ofiar stanowili młodzi robotnicy w wieku 15-30 lat. Władze komunistyczne próbowały zatuszować prawdziwą skalę tragedii organizując potajemne pogrzeby ofiar w nocy bez udziału rodzin.

Władze PRL zareagowały na protesty grudniowe serią radykalnych zmian politycznych i ekonomicznych. Wydarzenia te doprowadziły do istotnych przekształceń w strukturach władzy oraz wymusiły modyfikacje w polityce gospodarczej państwa.

Wydarzenia grudniowe bezpośrednio przyczyniły się do zmian na najwyższych szczeblach władzy. 20 grudnia 1970 roku Władysław Gomułka zrezygnował ze stanowiska I sekretarza KC PZPR z powodu "problemów zdrowotnych". Edward Gierek objął funkcję I sekretarza KC PZPR podczas VII Plenum KC PZPR. Nowe kierownictwo partii przeprowadziło także czystki w aparacie partyjnym:

• Usunięto Zenona Kliszkę z Biura Politycznego

• Odwołano Stanisława Kociołka ze stanowiska wicepremiera

• Zmieniono skład Biura Politycznego KC PZPR o 5 nowych członków

• Wycofano podwyżki cen z 12 grudnia 1970 roku

• Wprowadzono zamrożenie cen podstawowych artykułów żywnościowych

• Podniesiono płace minimalne o 17,6%

• Zwiększono świadczenia socjalne dla najuboższych o 8,7%

• Wprowadzono kredyty mieszkaniowe dla młodych małżeństw

Rodzaj zmiany ekonomicznej	Wartość procentowa
Wzrost płac minimalnych	17,6%
Wzrost świadczeń socjalnych	8,7%
Obniżka cen mięsa	-17,6%
Obniżka cen mąki	-16,6%

Wydarzenia grudniowe 1970 roku stanowią jeden z najważniejszych punktów zwrotnych w historii PRL-u. Tragedia na Wybrzeżu stała się symbolem oporu społeczeństwa wobec komunistycznej władzy i katalizatorem późniejszych przemian.

Grudzień '70 położył fundamenty pod powstanie NSZZ "Solidarność" w 1980 roku. Doświadczenia z protestów wpłynęły na strategię działania przyszłych związkowców, którzy przyjęli taktykę strajku okupacyjnego zamiast wychodzenia na ulice. Lech Wałęsa, uczestnik wydarzeń grudniowych, wykorzystał te doświadczenia podczas organizacji strajków w Stoczni Gdańskiej 10 lat później.

Na Wybrzeżu znajdują się liczne miejsca pamięci poświęcone ofiarom Grudnia '70:

• Pomnik Poległych Stoczniowców w Gdańsku, odsłonięty 16 grudnia 1980 roku
• Pomnik Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni przy przystanku SKM Gdynia Stocznia
• Tablica pamiątkowa przy bramie Stoczni Gdańskiej
• Krzyż przy bramie Stoczni Szczecińskiej

Kalendarz oficjalnych uroczystości upamiętniających:

Data	Wydarzenie
16 grudnia	Główne obchody rocznicowe w Gdańsku
17 grudnia	Uroczystości w Gdyni
18 grudnia	Obchody w Szczecinie
19 grudnia	Uroczystości w Elblągu

IPN regularnie organizuje wystawy edukacyjne oraz publikuje materiały historyczne dotyczące wydarzeń grudniowych. Instytucje oświatowe prowadzą programy edukacyjne przybliżające młodym pokoleniom znaczenie tych wydarzeń w historii Polski.

• Wydarzenia Grudniowe 1970 roku miały miejsce między 14 a 22 grudnia na Wybrzeżu, głównie w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Elblągu.
• Bezpośrednią przyczyną protestów były drastyczne podwyżki cen żywności ogłoszone przez władze komunistyczne 12 grudnia 1970 roku.
• W wyniku brutalnej pacyfikacji protestów przez milicję i wojsko zginęło 41 osób, a 1164 zostało rannych. Najtragiczniejszym dniem był "Czarny Czwartek" 17 grudnia w Gdyni.
• Konsekwencją wydarzeń była zmiana władzy - Władysława Gomułkę na stanowisku I sekretarza KC PZPR zastąpił Edward Gierek.
• Wydarzenia Grudniowe stały się ważnym impulsem dla powstania NSZZ "Solidarność" 10 lat później i symbolem oporu społeczeństwa wobec władzy komunistycznej.

Wydarzenia Grudniowe 1970 roku na Wybrzeżu to tragiczny rozdział w historii PRL który na zawsze zmienił oblicze Polski. Brutalne stłumienie protestów robotniczych przez władze komunistyczne doprowadziło do 41 ofiar śmiertelnych i ponad tysiąca rannych.

Te dramatyczne wydarzenia przyczyniły się do upadku rządów Władysława Gomułki i dojścia do władzy Edwarda Gierka. Nowe kierownictwo partii zostało zmuszone do wprowadzenia znaczących reform gospodarczych i społecznych.

Grudniowy zryw robotników Wybrzeża stał się symbolem walki o godność i prawa pracownicze a także zapoczątkował proces przemian który doprowadził do powstania Solidarności. Dziś liczne pomniki i miejsca pamięci przypominają o heroizmie i poświęceniu uczestników tamtych wydarzeń.