Obrady Okrągłego Stołu (6 lutego - 5 kwietnia 1989) oraz pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne (4 czerwca 1989) to przełomowe wydarzenia, które zapoczątkowały transformację ustrojową w Polsce i doprowadziły do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.
Okrągły Stół i pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce to wydarzenia które na zawsze zmieniły bieg historii nie tylko Polski ale i całej Europy. Te przełomowe momenty z 1989 roku zapoczątkowały proces transformacji ustrojowej i dały początek III Rzeczypospolitej.
Obrady Okrągłego Stołu trwające od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku zgromadziły przedstawicieli władz komunistycznych strony solidarnościowo-opozycyjnej i kościelnej. To właśnie podczas tych historycznych rozmów zapadły kluczowe decyzje które otworzyły drogę do demokratycznych przemian w Polsce. Efektem tych negocjacji było przeprowadzenie pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych które odbyły się 4 czerwca 1989 roku.
Sytuacja Polityczna Polski Pod Koniec Lat 80
#Polska u schyłku lat 80. znalazła się w głębokim kryzysie politycznym i gospodarczym. System komunistyczny wykazywał oznaki całkowitego wyczerpania, a społeczeństwo domagało się fundamentalnych zmian.
Kryzys Gospodarczy i Społeczny
#Gospodarka Polski w 1988 roku znajdowała się w katastrofalnym stanie. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne prezentowały się następująco:
Wskaźnik | Wartość (1988) |
---|---|
Inflacja | 60,2% |
Zadłużenie zagraniczne | 42,3 mld USD |
Spadek produkcji przemysłowej | 4,8% |
Sklepy świeciły pustkami, a system kartkowy nie rozwiązywał problemu niedoborów podstawowych artykułów. Pracownicy organizowali strajki w kluczowych zakładach przemysłowych: Stoczni Gdańskiej, kopalniach na Śląsku i Hucie im. Lenina w Krakowie.
Rola Solidarności
#Solidarność, mimo delegalizacji w 1981 roku, zachowała silne struktury podziemne. Związek kontynuował działalność poprzez:
- Wydawanie podziemnej prasy ("Tygodnik Mazowsze" "Z Dnia na Dzień")
- Organizowanie manifestacji patriotycznych w rocznice historyczne
- Utrzymywanie kontaktów z zachodnimi centrami związkowymi
- Koordynowanie akcji strajkowych w zakładach pracy
W 1988 roku Solidarność zorganizowała dwie fale strajków: w kwietniu-maju oraz sierpniu-wrześniu, które zmusiły władze do podjęcia rozmów z opozycją.
Obrady Okrągłego Stołu
#Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie. Negocjacje trwały 59 dni, podczas których odbyło się 13 plenarnych posiedzeń w ramach trzech głównych zespołów roboczych.
Główni Uczestnicy Rozmów
#Stronę rządową reprezentowali:
- Czesław Kiszczak - główny negocjator ze strony PZPR
- Stanisław Ciosek - członek Biura Politycznego KC PZPR
- Aleksander Kwaśniewski - minister ds. młodzieży
Stronę opozycyjno-solidarnościową tworzyli:
- Lech Wałęsa - przewodniczący NSZZ "Solidarność"
- Bronisław Geremek - przewodniczący Komitetu Obywatelskiego
- Tadeusz Mazowiecki - redaktor "Tygodnika Solidarność"
Przedstawiciele Kościoła katolickiego:
- Ks. Alojzy Orszulik - sekretarz Episkopatu Polski
- Ks. Bronisław Dembowski - ekspert strony kościelnej
Kluczowe Postanowienia
#Najważniejsze ustalenia obrad:
-
Legalizacja NSZZ "Solidarność" i innych związków zawodowych
-
Utworzenie urzędu prezydenta PRL
-
Powołanie Senatu z w pełni demokratycznymi wyborami
-
Wprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu (65% mandatów dla PZPR)
-
Reforma systemu gospodarczego w kierunku gospodarki rynkowej
-
Zmiana ordynacji wyborczej
-
Stanowisko w sprawie reform politycznych
-
Stanowisko w sprawie pluralizmu związkowego
-
Stanowisko w sprawie reformy gospodarczej i polityki społecznej
-
Stanowisko w sprawie środków masowego przekazu
Podpisanie Porozumień Okrągłego Stołu - 5 Kwietnia 1989
#5 kwietnia 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie nastąpiło uroczyste podpisanie porozumień Okrągłego Stołu. Dokument sygnowali przedstawiciele strony rządowej z Czesławem Kiszczakiem na czele oraz opozycji demokratycznej reprezentowanej przez Lecha Wałęsę.
Najważniejsze Ustalenia
#Porozumienia Okrągłego Stołu zawierały następujące kluczowe postanowienia:
-
Legalizacja NSZZ "Solidarność" oraz innych związków zawodowych
-
Wprowadzenie urzędu prezydenta wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe
-
Utworzenie Senatu z w pełni demokratycznymi wyborami
-
Podział mandatów w Sejmie: 65% dla PZPR i sojuszników, 35% w wolnych wyborach
-
Powołanie Krajowej Rady Sądownictwa
-
Wprowadzenie pluralizmu w mediach poprzez zgodę na wydawanie "Gazety Wyborczej"
-
Reformy gospodarcze zmierzające do wprowadzenia gospodarki rynkowej
-
Zapoczątkowało pokojową transformację ustrojową w Polsce
-
Stworzyło model przemian demokratycznych dla innych krajów bloku wschodniego
-
Umożliwiło organizację pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych
-
Doprowadziło do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim
-
Zapewniło podstawy prawne do reform gospodarczych prowadzących do gospodarki wolnorynkowej
-
Zainicjowało proces demontażu systemu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej
Pierwsze Częściowo Wolne Wybory - 4 Czerwca 1989
#4 czerwca 1989 roku odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce. Były to przełomowe wybory, w których Polacy mogli swobodnie wybrać wszystkich senatorów oraz 35% posłów do Sejmu.
Przebieg Wyborów
#Głosowanie przebiegało w dwóch turach: 4 czerwca (pierwsza tura) oraz 18 czerwca (druga tura). Frekwencja w pierwszej turze wyniosła 62% uprawnionych do głosowania. Komitet Obywatelski "Solidarność" przygotował charakterystyczne plakaty wyborcze ze zdjęciami kandydatów z Lechem Wałęsą. Wyborcy otrzymali cztery karty do głosowania w różnych kolorach: białą (kandydaci do Sejmu z listy krajowej), żółtą (kandydaci do Sejmu w okręgach), niebieską (kandydaci do Senatu) oraz różową (kandydaci do Sejmu z puli PZPR).
Wyniki Głosowania
#Wybory zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej:
Izba parlamentu | Wynik Solidarności | Wynik PZPR i koalicji |
---|---|---|
Senat | 99 na 100 miejsc | 1 miejsce |
Sejm (pula wolna) | 160 na 161 miejsc | 1 miejsce |
Sejm (pula PZPR) | 0 miejsc | 299 miejsc |
Kandydaci Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" zdobyli 160 ze 161 mandatów przeznaczonych dla opozycji w Sejmie oraz 99 ze 100 miejsc w Senacie. PZPR poniósł dotkliwą porażkę - w pierwszej turze przepadła większość kandydatów z listy krajowej. Wyniki te doprowadziły do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim pod przewodnictwem Tadeusza Mazowieckiego.
Transformacja Ustrojowa Polski
#Transformacja ustrojowa w Polsce rozpoczęła się w 1989 roku jako bezpośredni rezultat obrad Okrągłego Stołu i pierwszych częściowo wolnych wyborów. Ten proces doprowadził do fundamentalnych zmian w systemie politycznym gospodarczym społecznym kraju.
Powstanie Rządu Tadeusza Mazowieckiego
#24 sierpnia 1989 roku Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko pierwszego niekomunistycznego premiera w bloku wschodnim. Jego gabinet składał się z przedstawicieli różnych sił politycznych:
- 12 ministrów z obozu solidarnościowego
- 4 ministrów z PZPR
- 3 ministrów z ZSL
- 3 ministrów z SD
Kluczowe reformy wprowadzone przez rząd Mazowieckiego:
- Plan Balcerowicza transformujący gospodarkę w system rynkowy
- Reforma samorządu terytorialnego wprowadzająca autonomię gmin
- Likwidacja cenzury prewencyjnej
- Przywrócenie korony w godle państwowym
Początek III Rzeczypospolitej
#29 grudnia 1989 roku Sejm dokonał historycznych zmian w konstytucji:
-
Zmiana nazwy państwa z PRL na Rzeczpospolita Polska
-
Przywrócenie korony w godle państwowym
-
Usunięcie zapisów o przewodniej roli PZPR
-
Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej
-
Wprowadzenie pluralizmu politycznego
-
Ustanowienie swobody działalności gospodarczej
-
Reaktywacja samorządu terytorialnego
-
Reforma systemu sądownictwa
-
Demokratyzacja mediów
Wydarzenie | Data |
---|---|
Powołanie rządu Mazowieckiego | 24.08.1989 |
Zmiana nazwy państwa | 29.12.1989 |
Pierwsze wybory samorządowe | 27.05.1990 |
Pierwsze bezpośrednie wybory prezydenckie | 25.11.1990 |
Podsumowanie
#- Obrady Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku, gromadząc przedstawicieli władz komunistycznych, opozycji i Kościoła
- Najważniejsze ustalenia Okrągłego Stołu obejmowały legalizację "Solidarności", utworzenie urzędu prezydenta i wprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu
- Pierwsze częściowo wolne wybory odbyły się 4 czerwca 1989 roku, przynosząc zdecydowane zwycięstwo opozycji solidarnościowej (99 na 100 miejsc w Senacie)
- 24 sierpnia 1989 roku Tadeusz Mazowiecki został pierwszym niekomunistycznym premierem w bloku wschodnim
- 29 grudnia 1989 roku dokonano historycznych zmian w konstytucji, m.in. zmieniając nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska i usuwając zapisy o przewodniej roli PZPR
Podsumowanie
#Okrągły Stół i pierwsze częściowo wolne wybory w 1989 roku stanowiły przełomowy moment w historii Polski. Te wydarzenia zapoczątkowały pokojową transformację ustrojową która doprowadziła do upadku systemu komunistycznego i narodzin III Rzeczypospolitej.
Dzięki podpisanym 5 kwietnia 1989 roku porozumieniom oraz wyborom z 4 czerwca 1989 roku Polska stała się pierwszym krajem bloku wschodniego który wkroczył na drogę demokratycznych przemian. Model polskiej transformacji stał się inspiracją dla innych państw regionu a rząd Tadeusza Mazowieckiego rozpoczął fundamentalne reformy we wszystkich obszarach życia społecznego.
Te historyczne wydarzenia pokazały że pokojowa droga do demokracji jest możliwa i skuteczna. Polska transformacja ustrojowa stała się symbolem końca epoki komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.