Obrady Okrągłego Stołu (6 lutego - 5 kwietnia 1989) oraz pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne (4 czerwca 1989) to przełomowe wydarzenia, które zapoczątkowały transformację ustrojową w Polsce i doprowadziły do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

Obrady Okrągłego Stołu (6 lutego - 5 kwietnia 1989) oraz pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne (4 czerwca 1989) to przełomowe wydarzenia, które zapoczątkowały transformację ustrojową w Polsce i doprowadziły do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

Okrągły Stół i pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce to wydarzenia które na zawsze zmieniły bieg historii nie tylko Polski ale i całej Europy. Te przełomowe momenty z 1989 roku zapoczątkowały proces transformacji ustrojowej i dały początek III Rzeczypospolitej.

Obrady Okrągłego Stołu trwające od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku zgromadziły przedstawicieli władz komunistycznych strony solidarnościowo-opozycyjnej i kościelnej. To właśnie podczas tych historycznych rozmów zapadły kluczowe decyzje które otworzyły drogę do demokratycznych przemian w Polsce. Efektem tych negocjacji było przeprowadzenie pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych które odbyły się 4 czerwca 1989 roku.

Sytuacja Polityczna Polski Pod Koniec Lat 80

#

Polska u schyłku lat 80. znalazła się w głębokim kryzysie politycznym i gospodarczym. System komunistyczny wykazywał oznaki całkowitego wyczerpania, a społeczeństwo domagało się fundamentalnych zmian.

Kryzys Gospodarczy i Społeczny

#

Gospodarka Polski w 1988 roku znajdowała się w katastrofalnym stanie. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne prezentowały się następująco:

WskaźnikWartość (1988)
Inflacja60,2%
Zadłużenie zagraniczne42,3 mld USD
Spadek produkcji przemysłowej4,8%

Sklepy świeciły pustkami, a system kartkowy nie rozwiązywał problemu niedoborów podstawowych artykułów. Pracownicy organizowali strajki w kluczowych zakładach przemysłowych: Stoczni Gdańskiej, kopalniach na Śląsku i Hucie im. Lenina w Krakowie.

Rola Solidarności

#

Solidarność, mimo delegalizacji w 1981 roku, zachowała silne struktury podziemne. Związek kontynuował działalność poprzez:

  • Wydawanie podziemnej prasy ("Tygodnik Mazowsze" "Z Dnia na Dzień")
  • Organizowanie manifestacji patriotycznych w rocznice historyczne
  • Utrzymywanie kontaktów z zachodnimi centrami związkowymi
  • Koordynowanie akcji strajkowych w zakładach pracy

W 1988 roku Solidarność zorganizowała dwie fale strajków: w kwietniu-maju oraz sierpniu-wrześniu, które zmusiły władze do podjęcia rozmów z opozycją.

Obrady Okrągłego Stołu

#

Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie. Negocjacje trwały 59 dni, podczas których odbyło się 13 plenarnych posiedzeń w ramach trzech głównych zespołów roboczych.

Główni Uczestnicy Rozmów

#

Stronę rządową reprezentowali:

  • Czesław Kiszczak - główny negocjator ze strony PZPR
  • Stanisław Ciosek - członek Biura Politycznego KC PZPR
  • Aleksander Kwaśniewski - minister ds. młodzieży

Stronę opozycyjno-solidarnościową tworzyli:

  • Lech Wałęsa - przewodniczący NSZZ "Solidarność"
  • Bronisław Geremek - przewodniczący Komitetu Obywatelskiego
  • Tadeusz Mazowiecki - redaktor "Tygodnika Solidarność"

Przedstawiciele Kościoła katolickiego:

  • Ks. Alojzy Orszulik - sekretarz Episkopatu Polski
  • Ks. Bronisław Dembowski - ekspert strony kościelnej

Kluczowe Postanowienia

#

Najważniejsze ustalenia obrad:

  • Legalizacja NSZZ "Solidarność" i innych związków zawodowych

  • Utworzenie urzędu prezydenta PRL

  • Powołanie Senatu z w pełni demokratycznymi wyborami

  • Wprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu (65% mandatów dla PZPR)

  • Reforma systemu gospodarczego w kierunku gospodarki rynkowej

  • Zmiana ordynacji wyborczej

  • Stanowisko w sprawie reform politycznych

  • Stanowisko w sprawie pluralizmu związkowego

  • Stanowisko w sprawie reformy gospodarczej i polityki społecznej

  • Stanowisko w sprawie środków masowego przekazu

Podpisanie Porozumień Okrągłego Stołu - 5 Kwietnia 1989

#

5 kwietnia 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie nastąpiło uroczyste podpisanie porozumień Okrągłego Stołu. Dokument sygnowali przedstawiciele strony rządowej z Czesławem Kiszczakiem na czele oraz opozycji demokratycznej reprezentowanej przez Lecha Wałęsę.

Najważniejsze Ustalenia

#

Porozumienia Okrągłego Stołu zawierały następujące kluczowe postanowienia:

  • Legalizacja NSZZ "Solidarność" oraz innych związków zawodowych

  • Wprowadzenie urzędu prezydenta wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe

  • Utworzenie Senatu z w pełni demokratycznymi wyborami

  • Podział mandatów w Sejmie: 65% dla PZPR i sojuszników, 35% w wolnych wyborach

  • Powołanie Krajowej Rady Sądownictwa

  • Wprowadzenie pluralizmu w mediach poprzez zgodę na wydawanie "Gazety Wyborczej"

  • Reformy gospodarcze zmierzające do wprowadzenia gospodarki rynkowej

  • Zapoczątkowało pokojową transformację ustrojową w Polsce

  • Stworzyło model przemian demokratycznych dla innych krajów bloku wschodniego

  • Umożliwiło organizację pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych

  • Doprowadziło do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim

  • Zapewniło podstawy prawne do reform gospodarczych prowadzących do gospodarki wolnorynkowej

  • Zainicjowało proces demontażu systemu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej

Pierwsze Częściowo Wolne Wybory - 4 Czerwca 1989

#

4 czerwca 1989 roku odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce. Były to przełomowe wybory, w których Polacy mogli swobodnie wybrać wszystkich senatorów oraz 35% posłów do Sejmu.

Przebieg Wyborów

#

Głosowanie przebiegało w dwóch turach: 4 czerwca (pierwsza tura) oraz 18 czerwca (druga tura). Frekwencja w pierwszej turze wyniosła 62% uprawnionych do głosowania. Komitet Obywatelski "Solidarność" przygotował charakterystyczne plakaty wyborcze ze zdjęciami kandydatów z Lechem Wałęsą. Wyborcy otrzymali cztery karty do głosowania w różnych kolorach: białą (kandydaci do Sejmu z listy krajowej), żółtą (kandydaci do Sejmu w okręgach), niebieską (kandydaci do Senatu) oraz różową (kandydaci do Sejmu z puli PZPR).

Wyniki Głosowania

#

Wybory zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej:

Izba parlamentuWynik SolidarnościWynik PZPR i koalicji
Senat99 na 100 miejsc1 miejsce
Sejm (pula wolna)160 na 161 miejsc1 miejsce
Sejm (pula PZPR)0 miejsc299 miejsc

Kandydaci Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" zdobyli 160 ze 161 mandatów przeznaczonych dla opozycji w Sejmie oraz 99 ze 100 miejsc w Senacie. PZPR poniósł dotkliwą porażkę - w pierwszej turze przepadła większość kandydatów z listy krajowej. Wyniki te doprowadziły do utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku wschodnim pod przewodnictwem Tadeusza Mazowieckiego.

Transformacja Ustrojowa Polski

#

Transformacja ustrojowa w Polsce rozpoczęła się w 1989 roku jako bezpośredni rezultat obrad Okrągłego Stołu i pierwszych częściowo wolnych wyborów. Ten proces doprowadził do fundamentalnych zmian w systemie politycznym gospodarczym społecznym kraju.

Powstanie Rządu Tadeusza Mazowieckiego

#

24 sierpnia 1989 roku Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko pierwszego niekomunistycznego premiera w bloku wschodnim. Jego gabinet składał się z przedstawicieli różnych sił politycznych:

  • 12 ministrów z obozu solidarnościowego
  • 4 ministrów z PZPR
  • 3 ministrów z ZSL
  • 3 ministrów z SD

Kluczowe reformy wprowadzone przez rząd Mazowieckiego:

  • Plan Balcerowicza transformujący gospodarkę w system rynkowy
  • Reforma samorządu terytorialnego wprowadzająca autonomię gmin
  • Likwidacja cenzury prewencyjnej
  • Przywrócenie korony w godle państwowym

Początek III Rzeczypospolitej

#

29 grudnia 1989 roku Sejm dokonał historycznych zmian w konstytucji:

  • Zmiana nazwy państwa z PRL na Rzeczpospolita Polska

  • Przywrócenie korony w godle państwowym

  • Usunięcie zapisów o przewodniej roli PZPR

  • Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej

  • Wprowadzenie pluralizmu politycznego

  • Ustanowienie swobody działalności gospodarczej

  • Reaktywacja samorządu terytorialnego

  • Reforma systemu sądownictwa

  • Demokratyzacja mediów

WydarzenieData
Powołanie rządu Mazowieckiego24.08.1989
Zmiana nazwy państwa29.12.1989
Pierwsze wybory samorządowe27.05.1990
Pierwsze bezpośrednie wybory prezydenckie25.11.1990

Podsumowanie

#
  • Obrady Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku, gromadząc przedstawicieli władz komunistycznych, opozycji i Kościoła
  • Najważniejsze ustalenia Okrągłego Stołu obejmowały legalizację "Solidarności", utworzenie urzędu prezydenta i wprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu
  • Pierwsze częściowo wolne wybory odbyły się 4 czerwca 1989 roku, przynosząc zdecydowane zwycięstwo opozycji solidarnościowej (99 na 100 miejsc w Senacie)
  • 24 sierpnia 1989 roku Tadeusz Mazowiecki został pierwszym niekomunistycznym premierem w bloku wschodnim
  • 29 grudnia 1989 roku dokonano historycznych zmian w konstytucji, m.in. zmieniając nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska i usuwając zapisy o przewodniej roli PZPR

Podsumowanie

#

Okrągły Stół i pierwsze częściowo wolne wybory w 1989 roku stanowiły przełomowy moment w historii Polski. Te wydarzenia zapoczątkowały pokojową transformację ustrojową która doprowadziła do upadku systemu komunistycznego i narodzin III Rzeczypospolitej.

Dzięki podpisanym 5 kwietnia 1989 roku porozumieniom oraz wyborom z 4 czerwca 1989 roku Polska stała się pierwszym krajem bloku wschodniego który wkroczył na drogę demokratycznych przemian. Model polskiej transformacji stał się inspiracją dla innych państw regionu a rząd Tadeusza Mazowieckiego rozpoczął fundamentalne reformy we wszystkich obszarach życia społecznego.

Te historyczne wydarzenia pokazały że pokojowa droga do demokracji jest możliwa i skuteczna. Polska transformacja ustrojowa stała się symbolem końca epoki komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej.

FAQ

Kiedy odbyły się obrady Okrągłego Stołu?

Obrady Okrągłego Stołu trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie. W ciągu 59 dni odbyło się 13 plenarnych posiedzeń, podczas których przedstawiciele władz komunistycznych i opozycji prowadzili negocjacje dotyczące przyszłości Polski.

Kto brał udział w obradach Okrągłego Stołu?

W obradach uczestniczyli przedstawiciele strony rządowej (m.in. Czesław Kiszczak i Aleksander Kwaśniewski) oraz opozycji (m.in. Lech Wałęsa i Bronisław Geremek). Obecni byli również przedstawiciele Kościoła katolickiego, którzy pełnili rolę mediatorów.

Jakie były główne postanowienia Okrągłego Stołu?

Najważniejsze ustalenia obejmowały: legalizację NSZZ "Solidarność", utworzenie urzędu prezydenta PRL, powołanie Senatu z demokratycznymi wyborami oraz wprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu. Uzgodniono również reformę systemu gospodarczego w kierunku gospodarki rynkowej.

Kiedy odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory?

Wybory odbyły się 4 czerwca 1989 roku (I tura) i 18 czerwca 1989 roku (II tura). Były to pierwsze częściowo wolne wybory w powojennej Polsce, w których można było swobodnie wybrać wszystkich senatorów oraz 35% posłów do Sejmu.

Jaki był wynik wyborów 4 czerwca 1989?

Komitet Obywatelski "Solidarność" odniósł miażdżące zwycięstwo, zdobywając 99 na 100 miejsc w Senacie oraz 160 na 161 możliwych miejsc w Sejmie. PZPR poniósł dotkliwą porażkę, co przyspieszyło upadek systemu komunistycznego w Polsce.

Kto został pierwszym niekomunistycznym premierem Polski?

Tadeusz Mazowiecki został powołany na stanowisko premiera 24 sierpnia 1989 roku, stając się pierwszym niekomunistycznym szefem rządu w bloku wschodnim. Jego gabinet składał się z przedstawicieli różnych sił politycznych.

Jakie najważniejsze zmiany wprowadzono 29 grudnia 1989 roku?

W tym dniu Sejm dokonał historycznych zmian w konstytucji: zmieniono nazwę państwa z PRL na Rzeczpospolita Polska, przywrócono koronę w godle, usunięto zapisy o przewodniej roli PZPR oraz wprowadzono zasady gospodarki rynkowej.

Jaka była sytuacja gospodarcza Polski przed Okrągłym Stołem?

W 1988 roku Polska znajdowała się w katastrofalnym stanie gospodarczym. Inflacja wynosiła 60,2%, zadłużenie zagraniczne sięgało 42,3 miliardów USD, a produkcja przemysłowa spadła o 4,8%. W sklepach brakowało podstawowych towarów, a system kartkowy nie rozwiązywał problemów z niedoborami.

0 osób uważało to za pomocne
Szczegóły wydarzenia
  • Data6 lutego 1989
  • LokalizacjaWarszawa, Pałac Namiestnikowski
  • Data rozpoczęcia6 lutego 1989
  • Data zakończenia5 kwietnia 1989
  • WydarzenieObrady Okrągłego Stołu
  • UczestnicyPZPR, Solidarność, Kościół katolicki
  • EfektCzęściowo wolne wybory
  • OsobyLech Wałęsa, Czesław Kiszczak, Tadeusz Mazowiecki
  • TematTransformacja ustrojowa
  • OkresSchyłek PRL
  • SystemZmiana systemu politycznego