Wydarzenia z tagiem - Xix Wiek

1 stycznia 1640

Hotel Lambert

Hotel Lambert, XVII-wieczna rezydencja w Paryżu, która stała się symbolem polskiej emigracji. Zaprojektowana przez Louis Le Vau w latach 1640-1644, a następnie zakupiona przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego w 1843 roku, służyła jako centrum polskiego życia politycznego i kulturalnego na emigracji.

7 stycznia 1800

Narodziny Millarda Fillmore'a

Millard Fillmore, 13. prezydent Stanów Zjednoczonych, urodził się w drewnianej chacie w Summerhill w stanie Nowy Jork. Urodzony w rodzinie rolniczej, jako syn Nathaniela Fillmore'a i Phoebe Millard, jego skromne początki zapoczątkowały drogę, która doprowadziła go do najwyższego urzędu w kraju.

23 listopada 1804

Narodziny Franklina Pierce'a

Franklin Pierce, który później został 14. prezydentem Stanów Zjednoczonych, urodził się w Hillsborough w stanie New Hampshire. Urodził się w politycznie aktywnej rodzinie, jego ojciec Benjamin Pierce był weteranem wojny o niepodległość i przyszłym gubernatorem New Hampshire.

1 stycznia 1807

Powstanie analizy harmonicznej

Przełomowe odkrycie matematyczne dokonane przez Jean-Baptiste Josepha Fouriera, które zrewolucjonizowało nauki ścisłe. Analiza harmoniczna umożliwiła rozkład złożonych funkcji na sumę prostych funkcji trygonometrycznych, znajdując zastosowanie w fizyce, inżynierii i wielu innych dziedzinach.

7 lipca 1807

Utworzenie Księstwa Warszawskiego

Księstwo Warszawskie zostało utworzone 7 lipca 1807 roku na mocy traktatu w Tylży. To niewielkie państwo, powstałe z ziem zaboru pruskiego z inicjatywy Napoleona Bonaparte, wprowadzało nowoczesne reformy społeczne i administracyjne, dając Polakom namiastkę własnej państwowości po rozbiorach.

15 maja 1815

Utworzenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego

15 maja 1815 roku na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie jako autonomiczną prowincję Królestwa Prus. Obejmowało obszar 28,951 km² z populacją 776 tysięcy mieszkańców. Księstwu nadano znaczącą autonomię administracyjną i kulturalną, gwarantując używanie języka polskiego w administracji i szkolnictwie.

4 marca 1817

Inauguracja Prezydencka Monroe'a

Historyczna inauguracja Jamesa Monroe'a jako piątego prezydenta Stanów Zjednoczonych odbyła się w Starym Kapitolu (Old Brick Capitol) w Waszyngtonie, rozpoczynając 'Erę Dobrych Uczuć' i ustanawiając kilka trwałych tradycji prezydenckich.

4 marca 1825

Prezydentura Johna Quincy Adamsa

John Quincy Adams obejmuje urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych 4 marca 1825 roku, po kontrowersyjnych wyborach nazwanych 'skorumpowanym układem', w których pokonał Andrew Jacksona pomimo otrzymania mniejszej liczby głosów powszechnych.

1 stycznia 1831

Branka do wojska rosyjskiego

Branka była formą przymusowego poboru Polaków do armii carskiej w okresie zaborów. Szczególnie nasiliła się po powstaniu listopadowym w 1831 roku, trwając do 1874 roku. System charakteryzował się brutalnym zabieraniem młodych mężczyzn na 15-25 lat służby w odległych częściach Imperium Rosyjskiego.

25 lutego 1831

Bitwa pod Olszynką Grochowską

Największa bitwa powstania listopadowego, która rozegrała się 25 lutego 1831 roku na przedpolach Warszawy. W starciu uczestniczyło około 40 000 żołnierzy polskich pod dowództwem gen. Chłopickiego przeciwko 59 000 żołnierzom rosyjskim dowodzonym przez feldmarszałka Dybicza. Bitwa zakończyła się taktycznym zwycięstwem Polaków.

17 marca 1832

Założenie TDP

17 marca 1832 roku w paryskiej kawiarni Taranne powstało Towarzystwo Demokratyczne Polskie - najważniejsza organizacja demokratyczna Wielkiej Emigracji. Utworzona przez 28 działaczy emigracyjnych, stawiała sobie za cel walkę o niepodległą Polskę opartą na zasadach demokratycznych i równości społecznej.

21 lutego 1846

Powstanie Krakowskie 1846

Powstanie krakowskie z 1846 roku było patriotycznym zrywem niepodległościowym przeciwko władzy austriackiej w Wolnym Mieście Krakowie. Rozpoczęło się w nocy z 20 na 21 lutego pod przywództwem Edwarda Dembowskiego i Jana Tyssowskiego, zakończyło się klęską 4 marca 1846 roku.

23 września 1846

Odkrycie Neptuna

W 1846 roku francuski matematyk i astronom Urbain Le Verrier dokonał przełomowego odkrycia w historii astronomii. Bez użycia teleskopu, wyłącznie na podstawie obliczeń matematycznych, przewidział istnienie ósmej planety Układu Słonecznego - Neptuna. Planeta została odnaleziona 23 września 1846 roku przez Johanna Gottfrieda Galle, dokładnie w miejscu wskazanym przez obliczenia Le Verriera.

20 marca 1848

Wiosna Ludów w Wielkopolsce

Wiosna Ludów w Wielkopolsce (1848-1849) była częścią ogólnoeuropejskiego ruchu rewolucyjnego. Rozpoczęła się 20 marca 1848 roku w Poznaniu, gdy utworzono Komitet Narodowy. Głównym celem powstania było wywalczenie większej autonomii dla Polaków w zaborze pruskim.

13 lutego 1857

Założenie PTPN

13 lutego 1857 roku w Poznaniu powstało Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, kluczowa instytucja naukowa i kulturalna w zaborze pruskim. Organizacja została założona przez 21 wybitnych przedstawicieli wielkopolskiej inteligencji pod przewodnictwem Augusta Cieszkowskiego.

1 stycznia 1859

Obalenie teorii samorództwa

Louis Pasteur przeprowadził przełomowy eksperyment z użyciem specjalnie zaprojektowanych kolb łabędzich, który ostatecznie obalił teorię samorództwa. Jego odkrycie udowodniło, że życie nie powstaje spontanicznie z materii nieożywionej, co położyło fundamenty pod nowoczesną mikrobiologię.

24 listopada 1859

Publikacja 'O powstawaniu gatunków'

24 listopada 1859 roku wydano przełomowe dzieło Karola Darwina 'O powstawaniu gatunków', które zrewolucjonizowało biologię, wprowadzając teorię ewolucji drogą doboru naturalnego. Książka wyprzedana w dniu premiery, doczekała się sześciu wydań za życia autora i została przetłumaczona na wiele języków.

4 lutego 1861

Utworzenie Skonfederowanych Stanów

Siedem południowych stanów oficjalnie utworzyło Skonfederowane Stany Ameryki, co stanowiło punkt zwrotny prowadzący do amerykańskiej wojny secesyjnej. Formacja powstała w Montgomery w stanie Alabama, a Jefferson Davis został wybrany na prezydenta.

9 lutego 1861

Jefferson Davis Wybrany Prezydentem Konfederacji

Jefferson Davis został jednogłośnie wybrany na tymczasowego prezydenta Skonfederowanych Stanów Ameryki przez Konfederacyjną Konwencję Konstytucyjną w Montgomery w stanie Alabama, co stanowiło kluczowy moment wojny secesyjnej.

18 lutego 1861

Inauguracja Jeffersona Davisa na Prezydenta Konfederacji

18 lutego 1861 roku Jefferson Davis został zaprzysiężony jako pierwszy i jedyny prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki w Montgomery w stanie Alabama. Ceremonia odbyła się w Kapitolu Stanu Alabama, wyznaczając formalne ustanowienie rządu Konfederacji.

4 marca 1861

Inauguracja prezydencka Lincolna

Abraham Lincoln złożył przysięgę jako 16. prezydent Stanów Zjednoczonych w okresie intensywnego kryzysu narodowego, gdy siedem południowych stanów już wystąpiło z Unii. Inauguracja zapoczątkowała jedno z najbardziej znaczących prezydentur w historii Ameryki.

12 kwietnia 1861

Rose O'Neal Greenhow zostaje szpiegiem Konfederacji

Rose O'Neal Greenhow, wpływowa waszyngtońska dama towarzyska, rozpoczyna działalność szpiegowską na rzecz Konfederacji po upadku Fortu Sumter, tworząc jedną z najbardziej wyrafinowanych siatek wywiadowczych okresu wojny secesyjnej.

17 kwietnia 1861

Secesja Wirginii

Decyzja Wirginii o wystąpieniu z Unii stanowiła krytyczny punkt zwrotny w amerykańskiej wojnie secesyjnej, następując po konfederackim ataku na Fort Sumter i wezwaniu Lincolna do mobilizacji wojsk. Jako najludniejszy i gospodarczo najpotężniejszy stan południowy, secesja Wirginii przekształciła regionalny spór w pełnowymiarową wojnę domową.

14 czerwca 1861

Awans Wojskowy Nathana Bedforda Forresta

Bezprecedensowy awans Nathana Bedforda Forresta od szeregowca do generała porucznika w Armii Konfederacji podczas amerykańskiej wojny secesyjnej, ukazujący wyjątkowe przywództwo wojskowe pomimo braku formalnego wyszkolenia.

21 lipca 1861

Fotografie Matthew Brady'ego z Wojny Secesyjnej

Matthew Brady zrewolucjonizował dokumentację wojenną, będąc pionierem fotografii na polu bitwy podczas amerykańskiej wojny secesyjnej, otrzymując specjalne pozwolenie od prezydenta Lincolna na uwiecznianie konfliktu przez swój obiektyw. Jego praca była pierwszą systematyczną próbą dokumentowania amerykańskich działań wojennych za pomocą fotografii.

27 lipca 1861

Mianowanie McClellana Dowódcą Unii

Generał George B. McClellan, w wieku 34 lat, został mianowany dowódcą Armii Unii podczas amerykańskiej wojny secesyjnej. Po udanych kampaniach w zachodniej Wirginii, objął dowództwo nad Armią Potomacu 27 lipca 1861 roku, a później został awansowany na naczelnego dowódcę wszystkich armii Unii.

10 sierpnia 1861

Bitwa pod Wilson's Creek

Bitwa pod Wilson's Creek była kluczowym starciem podczas wojny secesyjnej, które miało miejsce w pobliżu Springfield w stanie Missouri. Jako pierwsza większa bitwa na zachód od rzeki Missisipi, skutkowała ponad 2500 ofiarami i śmiercią generała Unii Nathaniela Lyona, pierwszego generała Unii poległego w tej wojnie.

6 kwietnia 1862

Bitwa pod Shiloh

Kluczowa dwudniowa bitwa wojny secesyjnej stoczona 6-7 kwietnia 1862 roku w pobliżu Pittsburg Landing w Tennessee, zakończona decydującym zwycięstwem Unii i ponad 23 000 ofiarami.

1 czerwca 1862

Lee zostaje dowódcą Konfederacji

Robert E. Lee został mianowany dowódcą Armii Konfederacji Północnej Wirginii 1 czerwca 1862 roku, po tym jak generał Joseph E. Johnston został ranny w bitwie pod Seven Pines. To mianowanie stanowiło przełomowy moment w historii wojny secesyjnej.

28 sierpnia 1862

Druga Bitwa nad Bull Run

Decydujące zwycięstwo Konfederacji w amerykańskiej wojnie secesyjnej, gdzie 50 000 żołnierzy generała Roberta E. Lee'a przechytrzyło siły Unii liczące 62 000 ludzi w pobliżu Manassas w Wirginii, powodując łącznie ponad 22 000 ofiar.

15 września 1862

Zdobycie Harpers Ferry

Konfederacki generał 'Stonewall' Jackson zdobył strategiczne miasto Harpers Ferry, doprowadzając do największej kapitulacji wojsk Unii w czasie wojny secesyjnej, biorąc ponad 12 000 jeńców i zdobywając znaczące zaopatrzenie wojskowe.

11 grudnia 1862

Bitwa pod Fredericksburgiem

Jedna z najbardziej druzgocących bitew wojny secesyjnej, stoczona w dniach 11-15 grudnia 1862 roku, podczas której siły Konfederacji pod dowództwem Roberta E. Lee zdecydowanie pokonały siły Unii dowodzone przez Ambrose'a Burnside'a, powodując ogromne straty po stronie Unii podczas wielokrotnych nieudanych szturmów na Marye's Heights.

22 stycznia 1863

Powstanie Styczniowe

Powstanie Styczniowe było największym polskim powstaniem narodowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu, które wybuchło 22 stycznia 1863 roku w reakcji na przymusowy pobór młodych Polaków do armii carskiej. Trwało do jesieni 1864 roku i mimo militarnej porażki, stało się symbolem walki o niepodległość Polski.

10 maja 1863

Śmierć Stonewalla Jacksona

Generał porucznik Konfederacji Thomas 'Stonewall' Jackson zmarł w wyniku powikłań zapalenia płuc po ranach od bratobójczego ognia otrzymanych w Bitwie pod Chancellorsville. Jego śmierć stanowiła kluczowy punkt zwrotny w amerykańskiej wojnie secesyjnej, znacząco osłabiając zdolności taktyczne Armii Konfederacji.

1 lipca 1863

Bitwa pod Gettysburgiem

Bitwa pod Gettysburgiem (1-3 lipca 1863) była najkrwawszą bitwą amerykańskiej wojny secesyjnej, w której straty wyniosły ponad 50 000 żołnierzy. To decydujące zwycięstwo Unii pod dowództwem generała-majora George'a Meade'a nad siłami Konfederacji generała Roberta E. Lee stanowiło punkt zwrotny w wojnie.

1 stycznia 1864

Rusyfikacja w Królestwie Polskim

Proces systematycznej rusyfikacji Królestwa Polskiego nasilony po upadku powstania styczniowego w 1864 roku. Władze carskie wprowadziły szereg restrykcyjnych przepisów mających na celu całkowitą integrację Królestwa z Imperium Rosyjskim poprzez narzucenie rosyjskiej kultury, języka i zwyczajów.

24 lutego 1864

Więzienie Andersonville

Więzienie Andersonville, działające od lutego 1864 do maja 1865 roku, było jednym z najbardziej osławionych konfederackich obozów jenieckich podczas amerykańskiej wojny secesyjnej. Pierwotnie zaprojektowane dla 10 000 więźniów, w szczytowym momencie przetrzymywało ponad 32 000 osób, co doprowadziło do śmierci prawie 13 000 żołnierzy Unii z powodu przeludnienia, chorób i niedożywienia.

22 lipca 1864

Bitwa o Atlantę

Kluczowa bitwa wojny secesyjnej stoczona 22 lipca 1864 roku, w której siły Unii pod dowództwem generała Shermana pokonały wojska Konfederacji dowodzone przez generała Hooda, prowadząc do zdobycia Atlanty i pomocy w zapewnieniu reelekcji prezydenta Lincolna.

15 listopada 1864

Marsz Shermana do Morza

Niszczycielska kampania militarna o długości 460 kilometrów podczas amerykańskiej wojny secesyjnej, gdzie siły Unii pod dowództwem generała Shermana maszerowały z Atlanty do Savannah, stosując taktykę wojny totalnej wymierzonej zarówno w infrastrukturę wojskową, jak i cywilną.

15 grudnia 1864

Bitwa pod Nashville

Bitwa pod Nashville (15-16 grudnia 1864) była decydującym zwycięstwem Unii podczas wojny secesyjnej. Siły Unii pod dowództwem generała majora George'a H. Thomasa pokonały siły Konfederacji dowodzone przez generała Johna Bella Hooda, skutecznie niszcząc Armię Tennessee Konfederatów.

3 lutego 1865

Konferencja Hampton Roads

Historyczne spotkanie negocjacyjne w sprawie pokoju podczas amerykańskiej wojny secesyjnej między prezydentem Abrahamem Lincolnem a przedstawicielami Konfederacji na pokładzie parowca River Queen w Hampton Roads w stanie Wirginia. Pomimo czterech godzin rozmów, konferencja nie doprowadziła do osiągnięcia pokoju.

9 kwietnia 1865

Bitwa pod Appomattox Court House

Bitwa pod Appomattox Court House była ostatnim głównym starciem zbrojnym amerykańskiej wojny secesyjnej, podczas którego konfederacki generał Robert E. Lee poddał swoją Armię Północnej Wirginii generałowi Unii Ulyssesowi S. Grantowi 9 kwietnia 1865 roku, co faktycznie zakończyło wojnę secesyjną.

14 kwietnia 1865

Zabójstwo Lincolna

Prezydent Abraham Lincoln został zamordowany przez Johna Wilkesa Bootha w Teatrze Forda w Waszyngtonie podczas przedstawienia 'Our American Cousin'. Zabójstwo miało miejsce zaledwie pięć dni po kapitulacji Konfederacji w Appomattox Court House.

14 kwietnia 1865

Zamach na Lincolna

Prezydent Abraham Lincoln został śmiertelnie postrzelony przez Johna Wilkesa Bootha podczas przedstawienia w Ford's Theatre w Waszyngtonie. Zamach miał miejsce kilka dni po zakończeniu wojny secesyjnej, dramatycznie zmieniając bieg historii Ameryki.

8 lutego 1866

Mendel publikuje prawa dziedziczenia

Gregor Mendel, austriacki zakonnik i przyrodnik, publikuje przełomową pracę naukową 'Versuche über Pflanzen-Hybriden', w której przedstawia fundamentalne prawa dziedziczenia cech, stając się ojcem współczesnej genetyki.

6 marca 1869

Publikacja układu okresowego pierwiastków

6 marca 1869 roku Dmitrij Mendelejew opublikował przełomowy układ okresowy pierwiastków chemicznych, zawierający 63 znane wówczas pierwiastki. To fundamentalne odkrycie zrewolucjonizowało chemię i nasze rozumienie struktury materii.

8 lipca 1871

Kulturkampf w Prusach

Kulturkampf był intensywną kampanią antykatolicką w Prusach, rozpoczętą w 1871 roku przez kanclerza Otto von Bismarcka. Celem było ograniczenie wpływów Kościoła katolickiego w życiu publicznym poprzez szereg ustaw, w tym słynnych ustaw majowych.

1 stycznia 1874

Teoria mnogości Cantora

Fundamentalna teoria matematyczna stworzona przez Georga Cantora w latach 70. XIX wieku, która wprowadziła rewolucyjne pojęcie nieskończoności i zbiorów. Opublikowana w serii prac między 1874 a 1897 rokiem, stanowi podstawę współczesnej matematyki.

1 stycznia 1897

Odkrycie elektronu

W 1897 roku J.J. Thomson odkrył elektron - pierwszą znaną cząstkę subatomową, co całkowicie zmieniło nasze rozumienie struktury materii. To przełomowe odkrycie położyło fundamenty pod rozwój fizyki kwantowej i nowoczesnych technologii elektronicznych.

1 stycznia 1897

Powstanie Narodowej Demokracji

Narodowa Demokracja (endecja) została oficjalnie utworzona w 1897 roku jako jeden z najważniejszych ruchów politycznych w historii Polski. Jej korzenie sięgają 1887 roku, gdy Roman Dmowski i Zygmunt Balicki założyli Ligę Polską, przekształconą później w Ligę Narodową.

14 grudnia 1900

Hipoteza kwantów energii Maxa Plancka

14 grudnia 1900 roku Max Planck przedstawił rewolucyjną hipotezę kwantów energii na posiedzeniu Niemieckiego Towarzystwa Fizycznego. Teoria zakładała, że energia jest emitowana i absorbowana w dyskretnych porcjach zwanych kwantami, co całkowicie zmieniło oblicze fizyki i dało początek mechanice kwantowej.